Czy spożywanie Eucharystii jest kanibalizmem?

Od dłuższego czasu miałem w planach napisanie posta dotyczącego tematu wspomnianego w tytule, z powodów osobistych nie jestem jednak w stanie zrobić tego teraz. Ukazał się za to artykuł Jana Lewandowskiego na ten temat i myślę, że jego treść w skuteczny sposób broni wierzących-katolików przed zarzutem uprawiania kanibalizmu. Być może wrócę jeszcze do tej sprawy, na razie osobom zainteresowanym polecam tekst Lewandowskiego, po którym, jak sądzę, trudno będzie ludziom wysuwającym ten zarzut, utrzymać go.

Tekst

Kościół i apokryfy

- "10 zakazanych apokryfów, które Cię zszokują! Ukryta prawda o Jezusie?"

- "Ewangelia Odrzucona. Zakazane mowy Jezusa Nazarejczyka"

- "Księga Henocha – Zakazana księga Biblii"

- "Myślenie surowo zakazane - Księga Henocha"

- "Ukrywane fakty o Marii Magdalenie i o rodzinie Jezusa"

- "Apokryfy, zakazana część Biblii"

- "Zakazane księgi Watykanu"

To tylko niektóre z tytułów filmików na YouTube lub artykułów w sieci, dotyczące "zakazanych przez Watykan tajemnych ksiąg" (w domyśle: które mogłyby objawić ludziom prawdę, a czego Kościół bardzo nie chce, bo ujawniłoby to sprzeczność tej "prawdziwej prawdy" z jego oficjalnym nauczaniem i z przekazem czterech kanonicznych Ewangelii).

To, że wczesne chrześcijaństwo nie uznało apokryfów za pisma natchnione, jest faktem i uzasadnienie tego można znaleźć w każdej książce omawiającej te kwestie (jak zobaczymy, prawie wszystkie napisali autorzy katoliccy, nikt inny bowiem nie kwapi się wyjaśniać te zagadnienia szerszej publiczności) i na kilkudziesięciu (być może nawet więcej) stronach katolickich, jawnie i wyczerpująco poruszających ten temat. Odrębną kwestią i tezą przeciwników Kościoła jest ta, że ukrywa on treść apokryfów i aktywnie zabiega o usunięcie ich z przestrzeni publicznej i świadomości rzesz ludzkich. Czy rzeczywiście tak jest? Sprawdźmy.

W języku polskim istnieje obecnie bardzo dużo tłumaczeń tekstów apokryficznych i pism gnostyckich (poznanie gnostyków było elitarne, dostęp do niego mieli tylko wybrani i wtajemniczeni; gnostycy mieli swoje pisma i ewangelie, część z nich to znane dziś wszystkim apokryfy, jak np. Ew. Tomasza, Filipa czy Judasza). Komu zawdzięczamy te tłumaczenia i ich publikację? Czy Kościół miał jakiś udział w tym, że w latach powojennych w Polsce apokryfy ujrzały w światło dzienne i może się z nimi zapoznać każdy, kto ma na to ochotę, czy przeciwnie, może blokował ich wydawanie i utrudniał prace nad tłumaczeniami? Poniżej przedstawiam przegląd ukazywania się przekładów na j. polski apokryfów i pism gnostyków, z uwzględnieniem jedynego opracowania przedwojennego w całości poświęconego temu zagadnieniu.

*

W 1905 roku ukazał się tom Ignacego Radlińskiego, religioznawcy i filologa, Apokryfy judaistyczno-chrześcijańskie. Księga wstępna do literatury apokryficznej w Polsce. Omawiał on skrótowo kilka-kilkanaście apokryfów, a kilka z nich, w tym Księgi Sybilli i Księgę Henocha, omawia szerzej. Nie są to jednak tłumaczenia ksiąg apokryficznych, ale ich omówienia.

Następne opracowania, omówienia i fragmenty lub pełne tłumaczenia ksiąg apokryficznych ukazywały się już po wojnie. Zobaczmy kto je wydawał i kto był autorem tłumaczeń tych tekstów.

W 1955 roku ukazały się Apokryfy Nowego Testamentu wydane przez Katolicki Ośrodek Veritas w Londynie, w oryginale wydane we Francji przez F. Amiota, wykładowce katolickich wyższych seminariów i Daniela-Ropsa, katolickiego biblistę i historyka.

m.in. Protoewangelia Jakuba

Historia Józefa cieśli

Księga Zaśnięcia Najświętszej Panny

Ewangelia Pseudo-Mateusza 

Dzieje Jana

Dzieje Piotra

Dzieje Pawła

Dzieje Andrzeja

Dzieje Tomasza

List Apostołów

Apokalipsa Pawła

i inne utwory we fragmentach i omówieniach

W 1979 roku ukazały się Teksty z Nag-Hammadi, pisma i apokryfy gnostyckie, wydane przez Akademię Teologii Katolickiej.

Przetłumaczyli z j. koptyjskiego prof. Albertyna Dąbska i ks. prof. Wincenty Myszor. Wstępem i komentarzem opatrzył oraz całość opracował ks. Wincenty Myszor. 

Ks. prof. Wincenty Myszor, zmarły niedawno, był najwybitniejszym polskim znawcą gnozy starożytnej i piśmiennictwa gnostyckiego, był też tłumaczem największej ilości tekstów gnostyckich na język polski. Bez niego nie można sobie w ogóle wyobrazić ukazania się i opracowania większości tłumaczeń na j. polski pism gnostyków.

Ponad 100 stron wstępu objaśniającego poglądy i piśmiennictwo gnostyckie

Apokryficzny list Jakuba

Ewangelia prawdy

Wypowiedź o Zmartwychwstaniu

Ewangelia Tomasza

Ewangelia Filipa

W 1980 r. ukazały się pierwsze 2 tomy Apokryfów Nowego Testamentu, wydane przez Katolicki Uniwersytet Lubelski, pod redakcją ks. prof. Marka Starowieyskiego. Wszystkie apokryfy w obu tomach przetłumaczył ks. Marek Starowieyski, jak pisze we wstępie, motywowany i zachęcany do pracy przez swoich przełożonych oraz przez dwóch kardynałów i dwóch włoskich prałatów, dzięki których pomocy mógł prowadzić badania w Rzymie.

Spis treści ma 3 i pół strony, jest to pierwsze całościowe i naukowe opracowanie apokryfów w Polsce. Autor pisze we wstępie, że chce kontynuować prace nad tłumaczeniami, co, jak zobaczymy, udało mu się i co robi dotąd, już ponad 40 lat (w roku 1980 wydano opisywane Apokryfy NT, ale pracę nad nimi zaczął wiele lat wcześniej). Ks. Marek Starowieyski jest tłumaczem największej ilości pism apokryficznych w Polsce, ich wydawcą i wybitnym znawcą starożytności chrześcijańskiej, bez którego ta dziedzina badań również byłaby w naszym kraju nie do pomyślenia.

W roku 1992 ukazała się osobno Ewangelia Tomasza (znajdująca się również w powyższych tomach) w dwóch językach (po lewej tekst koptyjski, po prawej polski).

Przetłumaczyli z j. koptyjskiego prof. Albertyna Dąbska i ks. prof. Wincenty Myszor. Wstępem i komentarzem opatrzył oraz całość opracował ks. Wincenty Myszor

W roku 1999 ukazała się praca Ryszarda Kretschmera Raport Poncjusza Piłata. Rzeczywistość i legenda, wydana przez Wydawnictwo Zakonu Pijarów, ze wstępem ks. prof. dr hab T. Dąbka.

Tekst omawia i cytuje pisma apokryficzne dotyczące Poncjusza Piłata (obok tłumaczeń są też faksymile tekstów greckich). Niestety na razie nie mogę zrobić zdjęcia, a w sieci jest ono niedostępne.

*

W 1999 roku ukazały się Apokryfy Starego Testamentu, pierwsze w historii polskiego piśmiennictwa tłumaczenia apokryficznych tekstów starotestamentowych, z języków: aramejskiego, greckiego, łacińskiego, syryjskiego, etiopskiego i ormiańskiego. Praca ukazała się pod redakcją ks. prof. Ryszarda Rubinkiewicza, a teksty przetłumaczył on i polscy katoliccy bibliści. Apokryfy ST wydało protestancko-katolickie wydawnictwo Vocatio i do roku 2016 praca miała 7 wydań.

Pozostałe słowa Jeremiasza (przełożył ks. Antoni Paciorek)
Józef i Asenet (przeł. ks. Andrzej Suski)
Pokuta Adama (przeł. ks. Antoni Tronina)
Testamenty dwunastu patriarchów (przeł. ks. Antoni Paciorek)
Testament Abrahama (przeł. ks. Marian Wittlieb)
Apokryf Ezechiela (przeł. ks. Ryszard Rubinkiewicz)
Psalm Salomona (przeł. ks. Antoni Paciorek)
Modlitwa Manassesa (przeł. ks. Andrzej Suski)
Pięć psalmów syryjskich (przeł. Aleksander Kowalski)
Księga Henocha etiopska (przeł. ks. Ryszard Rubinkiewicz)
Fragmenty aramejskie księgi Henocha (przeł. ks. Lech Stachowiak)
Księga Henocha słowiańska (przeł. ks. Ryszard Rubinkiewicz)
Księga Henocha hebrajska (przeł. Mariusz Prokopowicz)
Księga Jubileuszów (przeł. Andrzej Kondracki, badacz katolicki)
Wyrocznie Sybilli (przeł. ks. Antoni Paciorek)
IV Księga Ezdrasza (przeł. ks. Stanisław Mędala)
Apokalipsa Barucha (przeł. ks. Jerzy Woźniak)
Apokalipsa Abrahama (przeł. ks. Ryszard Rubinkiewicz 

W 2000 r. ukazały się Pisma Apokaliptyczne i testamenty. Apokryfy Starego Testamentu pod redakcją ks. Marka Parchema. Jest on także autorem tłumaczeń trzech apokryfów w tej pracy. Książka ma 560 stron.

Traktat Sema

Apokalipsa Sofoniasza

Apokalipsa Barucha Grecka

Apokalipsa Adama

Apokalipsa Eliasza

Apokalipsa Daniela

Testament Mojżesza

Testament Hioba

Testament Salomona

Testament Izaaka

Testament Jakuba

Testament Adama

W tej samej chrześcijańskiej oficynie wydawniczej Vocatio, w której ukazały się Apokryfy ST, ukazały się w 2001 r. Apokryfy z Biblii greckiej, w opracowaniu i tłumaczeniu prof. Michała Wojciechowskiego, katolickiego biblisty.

3 Księga Machabejska

4 Księga Machabejska

3 Księga Ezdrasza

Modlitwa Manassesa 

Psalm 151

Po roku 2006 ukazała się 16-tomowa edycja Apokryfów Nowego Testamentu, będąca suplementem do ilustrowanej Biblii Tysiąclecia, publikowanej od 2006 do 2008 r. przez Wydawnictwo Hachette we współpracy z katolickim wyd. oo. pallotynów Pallottinum. Spotkanie dotyczące pionierskiej w skali Europy inicjatywy wydawniczej odbyło się w Sekretariacie Episkopatu Polski w W-wie. Kolekcja wydawana była pod redakcją ks. prof. Marka Starowieyskiego. Jak wspomniał on podczas konferencji, "Apokryfy to wyraz wiary pewnych środowisk chrześcijańskich i znakomite źródło do poznania tradycji apostolskiej". Jak zaznaczono, "Kolekcja apokryfów jest przedsięwzięciem unikalnym, nie ma odpowiednika w żadnym innym kraju w Europie". Pierwszym tomem w serii były "Nieznane słowa Jezusa".

Wszystkie tomy to:

 Nieznane słowa Jezusa Chrystusa
Zaginione ewangelie. Spisy apostołów i uczniów pańskich
Ewangelie dzieciństwa
Św. Józef., Św. Jan Chrzciciel
Ewangelie o męce i zmartwychwstaniu
Św. Piotr, Św. Marek
Św. Paweł, Św. Barnaba
Św. Andrzej, Św. Jakub
Św. Jan Apostoł, św. Jakub Większy
Św. Filip
Św. Tomasz
Św. Bartłomiej, św. Maciej
Judasz, św. Akwila, św. Łukasz
Listy apokryficzne
Apokalipsy gnostyckie i Starego Testamentu
Apokalipsy Nowego Testamentu

W roku 2009 w katolickim wydawnictwie KUL ukazała się praca zbiorowa będąca efektem konferencji naukowej zorganizowanej w Lublinie przez Instytut Nauk Biblijnych KUL oraz Dzieło Biblijne pt. Qumran. Pomiędzy Starym a Nowym Testamentem.

Pierwsza cześć publikacji poświęcona jest analizie relacji pomiędzy Starym Testamentem a tekstami z Qumran. Druga zawiera artykuły analizujące teksty apokryficzne znalezione w Qumran oraz problematykę z nimi związaną. W trzeciej części zostały umieszczone prace poświęcone relacji pomiędzy tekstami z Qumran a Nowym Testamentem. Czwarta, ostatnia część książki zawiera trzy artykuły przedstawiające obraz studiów nad tekstami z Qumran w Polsce i poza jej granicami.

W 2015 r. ukazała się Księga starożytności biblijnych Pseudo Filona, apokryf, w opracowaniu ks. Marka Starowieyskiego i tłumaczeniu ks. Łukasza Laskowskiego.

W 2013 roku wydawnictwo oo. Jezuitów w Krakowie WAM zaczęło wydawać regularnie kolejne tłumaczenia Apokryfów Nowego Testamentu pod redakcją ks. prof. Marka Starowieyskiego. Ukazały się tomy:

Ewangelie apokryficzne

Tom I

(Fragmenty. Narodzenie i dzieciństwo Maryi i Jezusa)

Tom II

(Św. Józef i św. Jan Chrzciciel, Męka i Zmartwychwstanie Jezusa, Wniebowzięcie Maryi)

Tom III

Listy i apokalipsy chrześcijańskie

Tom IV

Apostołowie (700 str.)

(Andrzej, Jan, Paweł, Piotr, Tomasz)

Tom V

Apostołowie (670 str.)

(Bartłomiej, Filip, Jakub Mniejszy, Jakub Większy, Judasz, Maciej, Mateusz, 

Szymon i Juda Tadeusz, Ewangeliści, uczniowie Pańscy)

Tom VI

Apokryfy syryjskie

(Historia i Przysłowia Achikara. Grota skarbów. Apokalipsa Pseudo-Metodego)

Po kilku latach wydawnictwo wznowiło nakład wszystkich tomów z nową szatą graficzną, zachęcając wszystkich zainteresowanych do poznawania poprzez apokryfy początków chrześcijaństwa.

 W roku 2016 biblista ks. Antoni Tronina wydał pracę pt. Księgi świętych tajemnic Henocha, będącą autorskim tłumaczeniem słowiańskiego apokryfu Księga Sekretów Henocha (2 Hen) i komentarzem do niego.

 W obecnym roku (2018) w tym samym wydawnictwie ukazały się dwie kolejne prace tego samego ks. Antoniego Troniny:

Księga Jubileuszy czyli Mała Genesis

Jest to jego tłumaczenie (z j. etiopskiego, greckiego, syryjskiego i łacińskiego) apokryfu wczesnego judaizmu, obecnego już w kilkunastu kopiach w bibliotece wspólnoty Qumran (esseńczyków, judaistycznego, ascetycznego stronnictwa religijnego)

Apokryficzne Księgi Barucha

Syryjska Apokalipsa Barucha

Grecka Apokalipsa Barucha (wersja starosłowiańska)

Reszta Słów Barucha (albo Paralipomena Jeremiasza, wersja etiopska)

 również w jego tłumaczeniu i opracowaniu

W roku 2019 ukazał się kolejny tom Ze skarbca biblijnych apokryfów, oczywiście w tłumaczeniu ks. Troniny

Oprócz tego, w serii Studia Antiquitatis Christianae, wydawanej przez Wydział Teologiczny UŚ, a opracowywanej wyłącznie przez katolickich duchownych (biblistów i patrologów <patrologia: dział teologii zajmujący się najwcześniejszym piśmiennictwem chrześcijańskim i nauką Ojców Kościoła>):

(Proszę zwrócić też uwagę na stopnie naukowe u wszystkich tych osób i porównać z nimi kompetencje tych, którzy zarzucają Kościołowi spiski, zafałszowania i manipulowanie prawdą w przedstawianiu pewnych zagadnień; autorzy ci zazwyczaj nie wychodzą poza stopień mgr, jeśli w ogóle jakiś posiadają, i to z dziedzin odległych od tematów, którymi się zajmują. Np. K. Deschner, krytyk Kościoła, autor Kryminalnej historii chrześcijaństwa: po maturze zaczął zaocznie studia na wydziale leśnictwa, których nie skończył; później przez rok słuchał wykładów z teologii, aby zająć się ostatecznie literaturą, z której uzyskał stopień. Źródła podają, że studia trwały 5 lat (1947-51) i że zakończył je doktoratem (logika podpowiada, że 5-letnie studia wieńczy stopień magistra), oraz że jednocześnie studiował filozofię współczesną i historię. Na czym polegały jego studia historyczne nikt nie wie, milczą o tym również noty na tylnych okładkach jego książek. Poza stopniem z literatury najprawdopodobniej nie uzyskał żadnego innego, jego wydawcy i zwolennicy nie omieszkaliby prawie na pewno wspomnieć o tym, gdyby było inaczej.

Do czasu ślubu z osobą wcześniej rozwiedzioną, którego ważności nie uznał Kościół katolicki, Dreschner nie napisał ani jednego złego słowa na Kościół, dopiero od tego momentu zaczęła się jego krytyka katolicyzmu. D. Brown zaś, autor Kodu Leonarda da Vinci, po porzuceniu muzyki, którą zajmowanie się nie szło mu najlepiej, uczył jakiś czas j. angielskiego w swojej byłej szkole. I...to by było na tyle. Później zaczął pisać powieści sensacyjne, Kod...był czwartą z nich.)

ukazały się np.:

 Biblioteka z Nag-Hammadi. Kodeksy I i II (2008; nowe, mocno poszerzone wydanie tekstów gnostyckich z 1979 r.). Przetłumaczył, wstępem i komentarzem opatrzył oraz całość opracował ks. prof. Wincenty Myszor, wspominany wcześniej.

 Modlitwa Pawła Apostoła

Apokryficzny list Jakuba

Ewangelia prawdy

Wypowiedź o zmartwychwstaniu

Tractatus Tripartitus

Apokryf Jana

Ewangelia Tomasza

Ewangelia Filipa

Hipostaza archontów

O początku świata

Egzegeza o duszy

Ewangelia Judasza (2006), w tłumaczeniu z koptyjskiego, ze wstępem i komentarzem tego samego ks. prof. Wincentego Myszora. Jest to naukowe, wszechstronne opracowanie tego apokryfu, zawierające dwie wersje tłumaczeń A i B, ścisłą, z podziałem na strony i wiersze zgodnie z rękopisem koptyjskim, i swobodną, łatwiejszą do lektury. Jest to pierwsze polskie tłumaczenie Ewangelii Judasza.

Ewangelia Judasza – wprowadzenie 

1. Odnalezienie rękopisu i udostępnienie 

2. Kodeks Tchacos 

3. Forma literacka Ewangelii Judasza 

4. Apokryficzny aspekt Ewangelii Judasza 

5. Judasz – trzynasty uczeń 

6. Judasz w tekstach z Nag Hammadi 

7. Judasz według Ewangelii Judasza 

8. Gnostycki system teologiczny Ewangelii Judasza 

a) Ewangelia Judasza i relacja Ireneusza 

b) Ewangelia Judasza i nauka setian 

9. Ewangelia Judasza i chrześcijaństwo kościelne 

Ewangelia Judasza – Tłumaczenie A 

Ewangelia Judasza – Tłumaczenie B 

Ewangelia Judasza – teksty źródłowe: 

Ireneusz, Adversus Haereses I, 29-31 

Ireneusz, Adversus Haereses II, 20,2.4-5 

Pseudo-Tertulian, Adversus omnes haereses 2,5-9

W 2011 ukazało się inne, naukowe opracowanie Ewangelii Judasza, w serii poznańskiego UAM Studia i Materiały, oczywiście ze wstępem, przekładem i tłumaczeniem ks. Mieczysława Mikołajczaka. Autor nie tylko opracował naukowo i przetłumaczył tekst, ale w szeroki sposób omówił utwór na tle antropologii gnostyckiej i historii starożytnej gnozy.

Apokaliptyka w pismach gnostyckich (2017). Przekład i komentarz ks. prof. Wincenty Myszor i Agata Sowińska.

Apokaliptyka w pismach z Nag Hammadi

Apokalipsa Pawła

Pierwsza Apokalipsa Jakuba

Druga Apokalipsa Jakuba

Apokalipsa Adama

Noema, czyli Myśl naszej Wielkiej Mocy

Apokalipsa Hermesa Trismegistosa (Apokalipsa hermetyczna)

Apokalipsa Piotra

Ta ostatnia książka ukazała się w ramach nowej inicjatywy, zapoczątkowanej przez autorów tworzących powyższą serię (o której wspominam niżej - CSnGiDP), której publikacje i efekty prac wydawane będą, tak, jak pierwszy tom, przez

W roku 2019 ukazał się kolejny tom: Biblioteka z Nag Hammadi. Kodeks IX. Tłumaczył oczywiście ks. prof. Wincenty Myszor.

Wcześniej, w latach 2010 i 2016, ks. prof. W. Myszor opublikował dwie prace dotyczące chrześcijańskiego gnostycyzmu starożytnego:

Gnostycyzm i teologia Ireneusza z Lyonu

oraz Ireneusz z Lyonu i gnostycy (omówienie zagadnienia i tłumaczenie dwóch ksiąg głównego dzieła Ireneusza przeciw gnostykom)

W 2016 roku ukazała się praca zbiorowa Tajemnice gnozy. VI kodeks biblioteki z Nag Hammadi, w tłumaczeniu 6 osób, w tym ks. prof. Wincentego Myszora. Oprócz wstępu, jest on autorem lub współautorem 6 z 8 tekstów tego tomu.

Wstęp (ks. W. Myszor, A. Sowińska)
1. VI, 1 Dzieje Piotra i Dwunastu Apostołów (ks. W. Myszor)
2. VI, 2 Bronte. Doskonały Umysł (A. Dembska, B. Charkiewicz, ks. W. Myszor)
3. VI, 3 Prawdziwa nauka (A. Dembska, A. Sowińska)
4. VI, 4 Noema (A. Dembska, B. Charkiewicz, ks. W. Myszor)
5. VI, 5 Plato, Rzeczpospolita 588B-589B (A. Dembska, ks. W. Myszor) 
6. VI, 6 O Ogdoadzie i Enneadzie (A. Dembska, ks. W. Myszor)
7. VI, 7 Modlitwa hermetyczna (ks. W. Myszor)
8. VI, 8 Asklepios (A. Dembska, A. Sowińska)

Przypomnę, że już w 1977 roku katolicka ATK opublikowała doktorat ks. W. Myszora  Gnostycyzm z Nag Hammadi, a w roku 1984 w tej samej serii opublikowano jego pracę habilitacyjną Anapausis w teologii chrześcijańskich gnostyków.

 Ponadto, 16 maja 2017 w Bibliotece Teologicznej UŚ odbyło się otwarcie pracowni badań nad prądami religijno-filozoficznymi w pierwszych wiekach chrześcijaństwa (Centrum Studiów nad Gnostycyzmem i Doktrynami Pokrewnymi - CSnGiDP), zwłaszcza nad gnostycyzmem, manicheizmem, hermetyzmem. Pracownia zawiera zbiory przekazane przez śp. Ks. Prof. Wincentego Myszora oraz inne wybrane kolekcje książek. Będzie służyć specjalistycznym badaniom naukowym, prowadzonym zwłaszcza przez teologów, filologów, filozofów.
Wokół pracowni konstytuuje się międzywydziałowe centrum studiów nad gnostycyzmem i doktrynami pokrewnymi.

________

Jeśli chodzi o autorów niekatolickich, ale również chrześcijan, którzy przyczynili się do publikacji tekstów gnostycznych i postępu badań nad starożytną gnozą, warto wymienić dwie prace:

Gnoza. Istota i historia późnoantycznej formacji religijnej - Kurt Rudolph (teolog protestancki), z przedmową ks. prof. Wincentego Myszora. Klasyczne dzieło dotyczące gnozy wydane dotąd w Polsce trzykrotnie (1995, 2003 i 2011).

oraz książkę prawosławnego teologa i duchownego (wcześniej dominikanin) Jeana-Yvesa Leloup'a Ewangelia Marii Magdaleny (2006 r.), będąca przekładem apokryfu i szerokim komentarzem do niego.

W roku 2011 ks. prof. Wincenty Myszor przetłumaczył Ewangelię Marii Magdaleny z j. koptyjskiego oraz opatrzył wstępem i komentarzem w Śląskich Studiach Historyczno-Teologicznych (nr 44,1).

 *

 Jeśli chodzi o opracowania w j. polskim dotyczące apokryfów, wstępy i wprowadzenia w tematykę poszczególnych pism, a nie pełne ich tłumaczenia, są one również pochodzenia katolickiego:

ks. prof. Ryszard Rubinkiewicz

Wprowadzenie do apokryfów Starego Testamentu (1987)

Historie i legendy

Opowiadania budujące

Pouczenia i przestrogi

Pisma poetyckie

Apokalipsy apokryficzne

o. Hugolin Langkammer OFM (franciszkanin)

 Apokryfy Nowego Testamentu (1989)

 ks. prof. Marek Starowieyski

Barwny świat apokryfów (2006)

Ponadto ks. Ryszard Rubinkiewicz wydał w r. 1984 swoją rozprawę habilitacyjną pt. Eschatologia Henocha 9-11 a Nowy Testament, w której szeroko analizuje aspekty eschatologiczne (dotyczące rzeczy ostatecznych) Księgi Henocha w kontekście jej możliwego wpływu na Nowy Testament.

Ks. Stanisław Mędala wydał w r. 1994 400-stronicową książkę Wprowadzenie do literatury międzytestamentalnej, dotyczącej starożytnej pozabiblijnej literatury żydowskiej, w tym szeroko omawianych apokryfów, tekstów qumrańskich i modlitw judaizmu tamtych czasów, również pochodzenia pozabiblijnego. Autor omawia poza typowymi apokryfami np. Księgi Sybillińskie, Objawienie Szymona Maga czy Psalmy i Ody Salomona.

 Wydawnictwo oo. Jezuitów WAM wydało w roku 1995 książkę Dwunastu. Pseudo Abdiasza Historie Apostolskie pod redakcją ks. prof. Marka Starowieyskiego, która jest zbiorem apokryfów o objętości 470 stron dotyczących życia i losów dwunastu Apostołów po śmierci Jezusa Chrystusa.

W 1997 roku o. Sylwester Jędrzejewski, salezjanin, opublikował swoją pracę doktorską U korzeni zła. Księga Rodzaju 1–11 w interpretacji apokaliptyki żydowskiej, w której zajmuje się głównie apokryfami i tekstami z Qumran w kontekście genezy zła w świecie. Omawia m.in. takie apokryfy jak Księga Czuwających, Księga Przypowieści i Snów z 1 Henocha, Księga Jubileuszy, Testamenty 12 Patriarchów, Księga Henocha słowiańska, Apokalipsa Abrahama, Życie Adama i Ewy, Apokalipsa Mojżesza, 4 Księgi Ezdrasza, Apokalipsa Barucha syryjska, Księga Jubileuszów. Autor na tyle wprawnie posługuje się językiem hebrajskim i greckim, że często nie umieszcza tłumaczeń cytowanych tekstów, tylko w tekście i w przypisach przytacza tekst oryginalny.

W roku 1997 katolickie wyd. Gaudentinum wydało książkę Biblia - zbiór świętych ksiąg kanonicznych. Apokryfy. Pisma Qumrańskie, której autorem jest ks. Edward Szymanek.
 Książka omawia apokryfy i pisma z Qumran oraz wyjaśnia, jak powstał kanon Biblii i dlaczego jedne księgi uznajemy za natchnione, a inne nie. Książka ukazała się w serii publikowanych audycji radiowych wcześniej emitowanych na antenie Radia Maryja.

W 2003 roku ukazała się wydana przez Wydział Teologiczny UO praca Śmierć i pogrzeb Chrystusa w Ewangeliach apokryficznych autorstwa ks. Kazimierza Józefa Drozda. Autor omawia m.in. Ewangelię Piotra, Nikodema, Hebrajczyków, Filipa, Gruzińską.

W 2005 r. ukazała się książka Zaginiona Biblia. Księgi, które nie weszły do kanonu autorstwa J. R. Portera, anglikańskiego biblisty i teologa, wykładowcy na Uniwersytecie w Exeter i Oksfordzkim. Książka w całości poświęcona jest apokryfom Starego i Nowego Testamentu.

Poza wcześniej omawianą 6-tomową serią Apokryfów Nowego Testamentu w katolickim wydawnictwie oo. jezuitów WAM wyszła książka omawiająca drobiazgowo współczesne przekazy apokryficzne o Jezusie, jak np. ten dotyczący Jego pobytu w Tybecie czy w Indiach: Osobliwe opowieści o Jezusie. Analiza nowych apokryfów - Pera Beskowa

Zaś w roku 2018 ukazała się w tym samym jezuickim wydawnictwie książka ks. Przemysława Marka Szewczyka:

Jezus. Biografia nieautoryzowana
Pierwsza biografia Jezusa z Nazaretu ułożona na podstawie wyłącznie pism apokryficznych, 

ze wstępem (a jakże) ks. prof. Marka Starowieyskiego.

Czy miał rodzeństwo? 

Jak wyglądały Jego relacje z rodzicami? 

Czy w życiu prywatnym też czynił cuda? 

Jak wyglądały kulisy Jego procesu przed Piłatem? 

Co działo się z Nim między śmiercią i zmartwychwstaniem? 

Jak potoczyły się losy Jego Matki po wniebowstąpieniu?

_______

Oprócz wspomnianych tłumaczeń i wydań książkowych tekstów apokryficznych, tłumaczenia i opracowania apokryfów oraz pism gnostyckich dokonywane przez ks. Wincentego Myszora na przestrzeni całego jego życia oraz przez innych polskich biblistów, ukazywały się w ciągu ostatnich 50-60 lat w katolickich periodykach i półrocznikach, takich jak Vox Patrum czy Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne. Ja sam mam na dysku kilkadziesiąt takich tłumaczeń z ww. czasopism. Wiele z nich, po pierwotnym opublikowaniu w takich pismach, było włączanych później do zbiorowych prac, o których pisałem w tym poście.

* * *

Jak widać, przekonanie o ukrywaniu przez chrześcijaństwo, a w szczególności przez Kościół katolicki, "tajemnych ksiąg" (apokryfów), skrywających prawdziwą wiedzę i głoszących niewygodne dla niego prawdy, oparte jest na nieporozumieniu i przekłamaniach. Poza Kościołem katolickim nikt nie wydawał w Polsce apokryfów (poza tomem I. Radlińskiego przed wojną i trzema książkami wyd. Purana, w serii, w której wyszła wspomniana Ew. Marii Magdaleny w tłumaczeniu i opracowaniu chrześcijanina; pozostałe dwie to Ew. Tomasza i Ewangelie gnostyckie, wcześniej znane już z tłumaczeń ks. W. Myszora i ks. M. Starowieyskiego; niestety nie są to tłumaczenia pism gnostyckich, a tylko ich omówienie z cytowaniem, a w przypadku Ew. Tomasza tłumaczenie jest adaptacją na podstawie przekładu prof. M. Mayera, nie są to więc opracowania naukowe, ale popularyzatorskie, przystosowane dla szerokiego grona odbiorcy).

Nie tylko nikt poza Kościołem nie wydawał w Polsce apokryfów (można się tylko domyślać, że było tak dlatego, iż niewiele osób dorównywało katolickim biblistom i patrologom w kompetencjach i w znajomości języków), ale nikt też nawet w porównywalnym stopniu nie dbał o ich wydawanie, a także o wieloletnie prace badawcze nad nimi i przeznaczaniu pieniędzy na ten cel (każdy podobny program badawczy, zwłaszcza wieloletni, kosztuje, i bez sponsorów lub dotacji większość z nich nie mogłaby powstać). Nikt też nie dokonał tylu tłumaczeń pism gnostyckich, jeszcze bardziej "tajemnych" niż apokryfy (nie wszystkie apokryfy są pismami gnostyków), co przedstawiciele duchowieństwa katolickiego. Oba tomy Biblioteki z Nag-Hammadi (z 1979 i 2008 r.) wydał Kościół, a jednym z inspiratorów i tłumaczów trzeciego zbiorowego wydania pism gnostyków w j. polskim (Tajemnice gnozy, 2016) jest ks. Wincenty Myszor, bez którego żadna praca zbiorowa na ten temat była nie do pomyślenia, dopóki żył (zmarł w 2017 r.). Nie tylko katoliccy duchowni tłumaczą i wydają pisma gnostyckie, ale jak widzieliśmy, powołują do tego specjalne instytucje (Centrum Studiów nad Gnostycyzmem i Doktrynami Pokrewnymi), a ks. prof. W. Myszor był laureatem m.in. trzech prestiżowych nagród katolickich („Lux ex Silesia” 2013, „Feniks” 2011 i „Feniks Specjalny” 2017), otrzymanych za swą działalność i za wkład w udostępnienie pism gnostyckich polskiemu odbiorcy. Można by rzec, że nikt nie promuje i nie inspiruje badań nad gnostycyzmem i wydawaniem apokryfów w Polsce w takim stopniu, jak Kościół katolicki.

Skoro prawie 100% polskich tłumaczeń apokryfów i ok. 60-70% tłumaczeń pism gnostyckich na j. polski zawdzięczamy duchownym katolickim i katolickim wydawnictwom, przy wsparciu i pomocy hierarchów, to skąd pomysł i opinia, że Kościół ukrywa te pisma przed masami i dyskredytuje je oraz że w aktywny sposób je zwalcza (na jakiej zasadzie miałby to robić i co oznacza walka z nimi w tym kontekście, skoro za jego działaniem i czynnym zaangażowaniem istnieją one w przestrzeni publicznej?)? Wynika to z całkowitego nieporozumienia i braku wiedzy po prostu, a także z silnych uprzedzeń wobec Kościoła. Większość ludzi, którzy nie pałają do Kościoła katolickiego sympatią, gdy słyszy jakieś medialne lub broszurowe przekazy o spiskach, skandalach i grzechach tego wyznania chrześcijańskiego, podłapuje je po prostu i chce, aby były prawdziwe, nie weryfikując ich już. Ma taka osoba wtedy jeszcze jeden argument przeciw Kościołowi i młot w ręku, przydatny w prywatnych czy salonowych dyskusjach, aby napotykanym katolickim owcom obijać głowy, a na ich rzekomo fałszywych pasterzach nie zostawiać suchej nitki. Łatwiej się żyje, gdy jeden wróg i potencjalny korektor naszych działań leży powalony już za nami, a my jeszcze trochę rzeczy chcielibyśmy zrobić, nie będąc przez nikogo weryfikowani i oceniani.

A może jest tak, że dopiero od tych kilkudziesięciu lat Kościół wydaje apokryfy, a wcześniej je ukrywał i zwalczał? Przypomnę, że wiele z nich odkryto dopiero w XX w. (Ew. Judasza w 1978, Ew. Tomasza w r. 1945, Ew. Filipa również w 1945, a Ew. Marii Magdaleny w 1896, opublikowana zaś została pierwszy raz w 1955 r.; podobnie większość znanych tekstów gnostyckich pochodzi z grot w Qumran, odnalezionych w latach 1947-1956 i pism odkrytych w 1945 r. w pobliżu Nag-Hammadi w Egipcie), a starożytne przekazy o nich pochodzą głównie z pism Ojców Kościoła lub chrześcijańskich kronikarzy. Dzięki nim znamy ich treść, autorów im przypisywanych oraz kontekst, w jakim powstawały. Nie ma więc żadnego uzasadnienia dla przekonań takich jak te o zwalczaniu lub ukrywaniu pism apokryficznych przez Kościół lub przez chrześcijaństwo. Żaden z podobnych zarzutów nie może się ostać w świetle poprawnej wiedzy na ten temat. Mam nadzieję, że tym postem odrobinę pomogłem w uwiarygodnieniu tego twierdzenia.

Czy religia jest dla głąbów?

Współczesny dostęp do edukacji - solidna droga do osiągnięć edukacyjnych - zależy od krajowej infrastruktury edukacyjnej. W wielu przypadkach fundamenty tej infrastruktury opierają się na obiektach zbudowanych pierwotnie przez przywódców religijnych i organizacje powstałe w celu szerzenia wiary i promowania jej nauki. 

W Indiach najbardziej uczonymi mężczyznami (a czasem kobietami) w starożytności byli mieszkańcy klasztorów buddyjskich i hinduskich. Na Bliskim Wschodzie i w Europie chrześcijańscy mnisi budowali biblioteki, a w czasach przed wynalezieniem druku zachowali ważne wcześniejsze pisma sporządzone w języku łacińskim, greckim i arabskim. W wielu przypadkach klasztory religijne przekształciły się w uniwersytety.

Kiedy rząd Tajlandii wprowadził świeckie nauczanie w zachodnim stylu na początku XX wieku, wykorzystał szkoły klasztorne jako narzędzie docierania do szerszej populacji. W latach siedemdziesiątych prawie 50% tajlandzkich szkół podstawowych nadal znajdowało się w klasztorach buddyjskich. 

Wysoki poziom osiągnięć edukacyjnych Żydów (najniższy odsetek analfabetyzmu na świecie) według niektórych najnowszych badań może być zakorzeniony w starożytnych normach religijnych. 

Około 65 r. n.e. żydowski arcykapłan Joshua ben Gamla wydał dekret religijny, zalecający aby każdy żydowski ojciec posyłał swoich synów do szkoły podstawowej, aby nauczyli się czytać w celu studiowania Tory. Kilka lat później Rzymianie zniszczyli Świątynię Jerozolimską. Rytuały i ofiary świątynne były filarem żydowskiego życia religijnego. Aby je zastąpić, żydowscy przywódcy religijni podkreślili potrzebę studiowania Tory w synagogach. Przywiązali odtąd większą wagę do owego dekretu religijnego o wychowaniu synów, czyniąc go obowiązkiem religijnym dla wszystkich żydowskich ojców. W ciągu następnych kilku stuleci ustanowiono formalny system szkolny dołączony do synagog.

Przez pierwsze tysiąclecie nikt oprócz Żydów nie miał normy wymagającej od ojców edukacji swoich synów. Ten religijny obowiązek oznaczał, że męscy Żydzi, w większym stopniu niż ich współcześni, byli piśmienni, co dawało im przewagę m.in. w handlu. 

W Niemczech Marcin Luter wezwał każde miasto do zakładania szkół dla dziewcząt, aby uczyły się w nich czytać Ewangelię, wywołując falę budowania żeńskich szkół na obszarach protestanckich. 

Niektórzy uczeni postawili hipotezę, że wyższy poziom zaangażowania religijnego prowadzi do większego poziomu wykształcenia. Uważają, że zaangażowanie religijne zwiększa kapitał społeczny jednostki w postaci sieci rodzinnych i rówieśniczych, które promują sukces edukacyjny. Chandra Muller i Christopher G. Ellison, socjolodzy z University of Texas stwierdzili w badaniu dotyczącym amerykańskich nastolatków, że „pozytywny wpływ zaangażowania religijnego skutkuje kilkoma kluczowymi efektami w nauce”, na przykład uzyskaniem dyplomu ukończenia szkoły średniej. Podobnie w swoim badaniu kobiet wychowanych jako konserwatywne protestantki profesor ekonomii z University of Illinois Evelyn L. Lehrer zauważa, że ci, którzy często uczęszczali na nabożeństwa w okresie dojrzewania, kończyli kolejny rok nauki częściej niż ich mniej zaangażowani religijnie rówieśnicy. 

Wykazano, że obecność chrześcijańskich misjonarzy na terenie Afryki Subsaharyjskiej, zwłaszcza protestanckich, jest silnie skorelowana ze wzrostem poziomu wykształcenia, a efekty tej edukacji wydają się utrzymywać przez wiele pokoleń. 

Chociaż chrześcijańskie szkółki niedzielne są obecnie zwykle poświęcone nauczaniu religii, ich korzenie tkwią w brytyjskim ruchu szkółek niedzielnych rozpoczętym w latach 80-tych XVIII wieku, których celem było uczyć czytania i pisania biedne dzieci, a podręcznikiem do tego służącym była Biblia. 

Protestanccy misjonarze pomogli szerzyć demokrację w Afryce, kiedy priorytetowo traktowali edukację i umiejętność czytania jako przygotowanie do nawrócenia. „Próbując szerzyć swoją wiarę, poszerzyli wolność religijną, pokonali opór wobec braku masowej edukacji i druku, wspierali społeczeństwo obywatelskie, łagodzili nadużycia kolonialne i rozpraszali elitarną władzę” (Robert D. Woodberry, „The Missionary Roots of Liberal Democracy”, w: American Political Science Review, 2012). „Te warunki położyły fundamenty pod demokrację”. 

Jeśli chodzi o edukację Japonia zawdzięcza wpływom buddyjskim i klasztornemu nauczaniu więcej niż jakikolwiek inny naród, być może za wyjątkiem Birmy. Kiedy europejczycy przedostali się do Japonii, odkryli, że większość Japończyków, zarówno mężczyzn, jak i kobiet, potrafi czytać i pisać. Zostali wykształceni przez mnichów buddyjskich w szkołach przyświątynnych znanych jako terakoya. Uczestnictwo w tych szkołach było całkowicie dobrowolne. Istniały też szkoły dla dziewcząt prowadzone pod kierunkiem mniszek.  

(...) Socjolog Mark D. Regnerus z University of Texas w Austin przytacza wyniki, z których wynika, że „zaangażowanie młodzieży w działalność kościelną ma pozytywny związek zarówno z ambicjami związanymi z edukacją, jak i z osiągnięciami w matematyce i czytaniu”. Według niego jednym ze sposobów na osiąganie sukcesów w szkolnictwie jest zwiększona obecność czynnika religijnego w szkołach publicznych” (Journal for the Scientific Study of Religion). 

Niektórzy uczeni postawili hipotezę, że wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia wiele osób porzuci tożsamość religijną i zwróci się do nauki lub innych pozareligijnych źródeł w celu uzyskania odpowiedzi na najważniejsze pytania w życiu. Dowody na związek między osiągnięciami edukacyjnymi a odrzuceniem religii są jednak mieszane. Na przykład w jednym z badań przeprowadzonych niedawno na grupie młodych, dorastających osób w USA, socjolog z Baylor University Jeremy Uecker i jego koledzy w 2007 roku stwierdzili, że młode osoby, którzy nie uczęszczały na studia, były bardziej skłonne do rezygnacji z przynależności religijnej niż te, które aktywnie studiowały.

(za: Religion and Education Around the World, Pew Research Center, raport z badań opublikowany w 2016 r.)

W chwili kasacji zakonu w 1773 r. jezuici kierowali 30 ze 130 obserwatoriów astronomicznych działających wówczas na świecie.

W 1873 r. jezuici budują obserwatorium meteorologiczne w Zika-Wei w Chinach, w 1926 r. zostaje uznane przez Międzynarodową Unię Astronomiczną za jeden z trzech najważniejszych ośrodków na świecie.

W 1957 r. jezuici zakładają w Montrealu obserwatorium geofizyczne wyposażone w najlepsze instrumenty sejsmiczne w Kanadzie oraz jedyne w całym kraju urządzenia do badań elektryczności w atmosferze ziemskiej. 

Misjonarz-jezuita Johann Adam Schall (w latach 1630-66 przebywający na pekińskim dworze) prowadzi kurs astronomii dla 200 członków Chińskiego Trybunału Astronomicznego, po czym zostaje jego prezesem i jednocześnie dyrektorem Obserwatorium Cesarskiego. W 1669 r. dyrektorem tego chińskiego Obserwatorium zostaje inny jezuita, Ferdynand Verbiest. Zostaje również przewodniczącym Trybunału Astronomicznego i przeprowadza reformę chińskiego kalendarza. 

Od czasu o. Verbiesta - przez niespełna trzy wieki (od lat 60-ych XVII wieku, cały XVIII wiek i początek XIX wieku) - prezesami Chińskiego Trybunału Astronomicznego są jezuici (10 jezuitów-astronomów czterech narodowości, łącznie z Schallem i Verbiestem 12).

Do najstarszych w USA należy obserwatorium Uniwersytetu Georgetown (Waszyngton) wybudowane ok. 1842 przez jezuitę Jaime Curleya. Tamtejsza stacja sejsmiczna była przez wiele lat najlepiej wyposażoną w Stanach Zjednoczonych.

W Nowym Świecie najstarszy w całej Ameryce uniwersytet zakładają w 1538 na Santo Domingo dominikanie (na 100 lat przed założeniem Uniwersytetu Harvarda, pierwszej uczelni w USA).

Nie licząc innych zakonów, tylko jezuici prowadzą w USA 28 uniwersytetów i prestiżowych college'ów, w Ameryce Łacińskiej prowadzą 22 uniwersytety. 

W Indiach Kościół katolicki prowadzi 80 placówek na poziomie uniwersyteckim, a najlepsza szkoła w Kalkucie (podstawowa i średnia, połączone) prowadzona jest przez salezjanów. 

Łączna liczba uniwersytetów katolickich wynosi ponad 1000, z czego 200 to uniwersytety pełne, obecne na 5 kontynentach.

(za: Kościół i nauka, Jose M. R. Morales, WAM 2003)

Za najstarszy uniwersytet europejski uchodzi Cesarski Uniwersytet Konstantynopola (tzw. Pandidakterion), założony w 425 r. przez chrześcijańskiego cesarza Teodozjusza II, którego głównym celem było wykształcenie personelu do obsadzenia posad państwowych i kościelnych.

Najstarsza, nieprzerwanie działająca do dziś biblioteka w historii, to Biblioteka Klasztoru św. Katarzyny na Górze Synaj.

Kodeks Synajski (manuskrypt w j. greckim z IV w., zawierający tekst Starego i Nowego Testamentu, odnaleziony w klasztorze św. Katarzyny na Synaju) to najstarsza tak duża i kompletna księga świata.

Na 9 najważniejszych bibliotek w historii ludzkości, 5 to biblioteki religijne (ranking portalu czytaj.pl).

Nie licząc edukacji prowadzonej przez protestantów na tym kontynencie, Kościół katolicki prowadzi w Afryce 47 703 tys. szkół podstawowych i średnich, kształci w nich ok. 19 mln uczniów.

Watykański szpital Bambino Gesù, którego kadra badawcza liczy ponad 700 naukowców (całość personelu to 3,3 tys. osób), odkrył tylko w 2017 roku 16 nowych rzadkich chorób, co pozwoliło zdiagnozować ponad połowę pacjentów z nierozpoznanymi dotąd schorzeniami. Pracownicy mogą poszczycić się 663 publikacjami naukowymi o łącznej wartości punktowej 2700 IF (punkty tzw. Impact Factor). Personel medyczny przyjął zaś w 2017 r. aż 13 203 młodych pacjentów z rzadkimi schorzeniami.

Jako jedyny w Europie, szpital Bambino Gesù jest w stanie przeprowadzić każdego rodzaju przeszczep u dziecka.

Do Papieskiej Akademii Nauk do roku 2019 należało 79 noblistów.

*

Podejmowanie gry z religią rzymskokatolicką nie jest ryzykowne, bo nawet jeśli się sięgnie zenitów wulgarności, brutalności, prowokacji, to człowieka nie może spotkać wielka krzywda. Najwyżej ksiądz nie da rozgrzeszenia, dziecka nie ochrzci (…) Kopanie w chrześcijaństwo jest stosunkowo przyjemnym zajęciem i mało niebezpiecznym”. (Wywiad z artystą P. Naliwajko, „Art & Business", 2002 

- Czy zatem ludzie religijni są głupsi od ateistów?

- W większości nie. (...) Ale wśród ludzi, którzy w jednakowym stopniu mają dostęp do nauki i wiary w Boga Stwórcę, ci którzy wybrali wiarę, są głupsi. 

(wywiad z Richardem Dawkinsem, M. Fabjański, 2007) (1)

Gdy nazwałem dogmaty katolickie gównem, zostało to uznane przez niektórych za obraźliwe. (Sam Harris, neurobiolog, jeden z czołowych ateistów i wzorców nowego, oświeconego humanizmu; autor książki o wartościach)

Nie będzie to bardzo rzetelny i wyczerpujący post, choć będzie długi. Chciałbym przyjrzeć się w nim pewnemu podejrzeniu w stosunku do ludzi posiadających przekonania religijne, jakoby stan ich mózgów i władz umysłowych znajdował się w mniej atrakcyjnym położeniu, niż u osób niewierzących.

Gdyby ktoś chciał uczciwie podejść do sprawy i zweryfikować, co tak naprawdę większość zdeklarowanych ateistów myśli o wierzących oraz co zalega pod polityczną poprawnością wymuszonych publicznie wypowiedzi, byłoby to nie tylko dość łatwe, ale również efekty byłyby zaskakujące. Moje doświadczenie nie musi odgrywać decydującej roli, jednak poza własną historią i wydarzeniami jej dotyczącymi, mam też oczy, w miarę sprawne władze poznawcze i przynajmniej elementarnie sprawny umysł. Wystarczająco, by móc stwierdzić, że statystycznie na 10 aktywnie działających w Internecie niewierzących (portale racjonalistyczne, ateistyczne, blogi ateistyczne, fora ateistyczne, fora religijne, komentarze pod artykułami dotyczącymi tematów religijnych lub pod filmikami na YouTube) tylko 1 do 1,5 to ludzie, którzy nie noszą w sobie pogardy i braku elementarnego szacunku do tzw. "religiantów", czyli osób wyznających jakąkolwiek religię (może poza buddyzmem, któremu w źródłowej wersji do ateizmu najbliżej).
Być może to 1,5 osoby brzmi zabawnie, w moim jednak przekonaniu liczba ta ilustruje, w sposób jeśli nie ścisły, to bardzo przybliżony, skalę problemu (bo jeśli dla kogoś nie jest to problemem, to ma problem, lub, co gorsza, niedługo będzie sam stanowić problem dla społeczeństwa). Jest wydarzeniem niezwykłym spotkać ateistę z wyboru, zwłaszcza takiego, który dokonał przed dawnym proboszczem aktu apostazji, który byłby zdolny do dialogu z osobą wierzącą i który uważałby, że status psychiczny i intelektualny tego "religianta" jest równy jego własnemu. Dwie takie osoby na dziesięć stanowiłyby "dobrą nowinę", byłoby to świetną wiadomością, rzeczywistość jest jednak bardziej smutna i teista wie, że mając przed sobą 10 tzw. "naukowych ateistów", od 8 dowie się, że nie jest dla nich partnerem do dialogu, nie jest kimś obiektywnym w swoich dążeniach i poszukiwaniach, że jest wyznawcą zabobonów, co dyskwalifikuje go jako osobę racjonalną, intelektualnie dojrzałą, a tak w ogóle to "nie ma on ochoty rozmawiać z idiotą". Dziewiąta osoba będzie rozdarta, prywatnie uważając, że ma do czynienia z głąbem, ale w ramach humanizmu, który winien stać u podłoża ateistycznego zapatrywania na rzeczywistość (obywatele Chin i Korei Płn. wiedzą jaki posmak miewa "ateistyczny humanizm", zwłaszcza zaś chrześcijanie w tych krajach doświadczają jego szlachectwa), będzie chciała być łaskawa i tolerancyjna dla religianta, co przejawi się w powstrzymaniu się od epitetów w jego stronę. Nie zawsze na długo.

Zdecydowana większość zdeklarowanych ateistów uważa ludzi wierzących za nie(do)-rozwiniętych intelektualnie i psychicznie, czasami bardziej intelektualnie (brak wiedzy, nieumiejętność krytycznego/samodzielnego myślenia, mieszanie tzw. mitów z wiedzą empiryczną, z faktami, co tworzy hybrydy nie będące ani wiedzą, ani zwykłym zabobonem, tylko wiarą religijną, czyli pseudowiedzą i pseudopoznaniem), czasami bardziej psychicznie (kompleks sieroty potrzebującej kosmicznego Ojca, potrzeba akceptacji społecznej, gdy większość danej populacji stanowią osoby wierzące, lęk przed śmiercią i pragnienie życia po niej, myślenie życzeniowe, potrzeba autorytetu itd.). Jak wspomniałem łatwo to sprawdzić zaglądając na portale ateistyczno-racjonalistyczne i czytając tamtejsze fora lub na blogi ateistów, a także na fora religijne, gdzie obecnie co najmniej 25-30% użytkowników to ateiści. Potwierdziłoby moją tezę także zajrzenie do prac czołowych ateistów, takich jak R. Dawkins lub Ch. Hitchens, którzy wiarę postrzegają nie tylko jako nieuzasadnioną, ale jako formę patologii/wirusa umysłu (istnieją książki czołowych przedstawicieli nowego ateizmu dotyczące religii, a noszące tytuły "Wirus umysłu" i podobnie), jako głupią, irracjonalną, infantylną i rażąco niegodną osoby racjonalnie myślącej (odmawianie komuś racjonalności jest przypisywaniem jej irracjonalności, a więc nieumiejętności zdrowego, adekwatnego do rzeczywistości myślenia, czyli przypisywaniem jej albo zaburzeń funkcjonowania mózgu, albo głupoty, z kolei przypisywanie jej infantylności jest przypisywaniem jej braków psychicznych, psychicznej i osobowej niedojrzałości). 

Pod ręką mam cytat z pracy A. Horodeńskiego "Śledztwo w sprawie Pana Boga", który widzi rzecz podobnie:

Myśliciele tacy jak R. Dawkins czy D. Dennett odmawiają podejmowania jakiejkolwiek dyskusji, twierdząc wprost, że wierzących w Boga uważają za idiotów. I nie baczą nawet na to, że w ten sposób obrażają wielu swoich akademickich kolegów, niejednokrotnie wybitnych uczonych, którzy nie kryją, że we współczesnej nauce można odnaleźć intelektualne ścieżki wiodące do uznania świata niepodlegającego rozumowej analizie.

Profesor J. Lennox, matematyk z Oksfordu, biorący udział w debatach publicznych z ateistami, potwierdza te spostrzeżenia (źródło):

Przemysław Kucharczak: Prof. Richard Dawkins przez całe 500 stron książki „Bóg urojony” próbuje kpić z religii i z ludzi, którzy w niezrozumiałej dla niego głupocie wierzą w Boga. Jest Pan świeżo po wielkiej debacie z prof. Dawkinsem. Czy powiedział Panu w oczy, że uważa Pana za idiotę?
Prof. John Lennox: – Nie. Twardo spieraliśmy się o idee, ale odnosiliśmy się do siebie uprzejmie i z sympatią. Prof. Dawkins potraktował mnie z dużym szacunkiem. Ale w gruncie rzeczy on w ten sposób patrzy na wierzących, jak Pan to zauważył. Przypomniałem mu w czasie dyskusji, że jego książka sugeruje obraz wierzących jako głupców. To dość charakterystyczne dla neoateizmu. Dawkins nie przytacza w „Bogu urojonym” żadnych nowych argumentów przeciw wierze w Boga. Nowością jest w tej książce o wiele większy ładunek agresji. Dzisiejsi nowi ateiści zdają się mówić: „nadszedł czas, żeby zakończyć ten szacunek dla ludzi wierzących”. Ich postawa niestety świadczy o pewnym braku szacunku dla ludzi w ogóle.

Obraz wierzącego, wyznawcy jakiejś religii, jest więc w umysłach ateistów dość jasno zarysowany: są to durnie. Przynajmniej na tym najgłębszym, najistotniejszym poziomie funkcjonowania intelektu (ktoś taki może być nauczycielem matematyki lub fizykiem, jednak wyłącznie za cenę schizofrenii, która każe mu w nauce opierać się na sprawdzalnych i weryfikowalnych metodach, a w życiu prywatnym, jako, że mentalnie jest tylko dobrze ubranym neandertalczykiem, przyjmuje bezkrytycznie, nie wynikające z nauk przyrodniczych i nieuzasadnione empirycznie, prawdy wiary; ostatecznie irracjonalność przejmuje nad nim władzę w sprawach podstawowych lub najbardziej ważkich, kształtuje u podstaw jego bycie-w-świecie <więc na marginesie nie można mu ufać i nie wolno powierzać takim ludziom katedr naukowych, czego domaga się wprost Dawkins>).
Czy można poza tym określać "religiantem" kogoś, kogo się postrzega jako równorzędnego partnera w dyskusji? Lub czy jest możliwe określać tak swojego przyjaciela, którego już Arystoteles definiował jako z konieczności nam równego i którego szanujemy tak, jak szanujemy siebie? "Religiant" to określenie w zamyśle pejoratywne, synonim mitomana, tyle, że biorącego udział w zbiorowym szaleństwie jakim jest religia. Na ateistycznych forach i blogach termin ten prawie całkowicie zastąpił określenie "wierzący" lub "wyznawca religii", których się już prawie nie spotyka.

Mamy więc względną jasność. Przywołam swoje 8,5 na 10 niewierzących (to 85-90% wszystkich ateistów na świecie): w ich oczach świat wiary i religii reprezentują jednostki pośledniejsze, intelektualnie mniej wartościowe i osobowościowo bardziej wybrakowane. Niech będzie (prawie, bo jest to teza społecznie szkodliwa i w praktyce może wyrządzać ogromną krzywdę milionom ludzi i całym instytucjom). Czy jednak da się taką opinię współczesnych "humanistów" uzasadnić faktami? Czy statystyki, obserwacje i sama rzeczywistość sprzyjają takiej tezie? Zobaczmy (najkrócej jak można, bo mimo względnej długości tekstu można byłoby o tym napisać dużo więcej).

W dodatku do Gazety Wyborczej (czytelników której stosunek do religii i Kościoła najlepiej jest widoczny w komentarzach pod artykułami o takiej tematyce i która to gazeta jest po prostu antyklerykalna, więc niełatwo jej przychodzą takie deklaracje) "Wysokie obcasy" z 2016 r. dowiadujemy się, że "90% noblistów to osoby głębokiej wiary". Artykuł relacjonuje badania opisane na stronie iflscience, gdzie autor podaję tę liczbę, jednak z małą korektą, bo w odniesieniu do noblistów nagrodzonych w XXI (ciekawostka: kilka dni temu doszło kolejnych dwoje noblistów-wierzących <chrześcijanin i jazydka>, więc statystyki poszły jeszcze bardziej w górę - źródło). Autor artykułu źródłowego dodaje również, że "jak wynika z badań, wielu największych naukowców na świecie ma przekonania duchowe".
Miło, bo gdy jakiś czas temu przytoczyłem na pewnym forum poniżej przywoływane statystki, dotyczące wszystkich dotychczasowych noblistów z każdej z dziedzin, zostałem zasypany krytyką, zwyzywany od oszustów i dość brutalnie przegnany. Nie chciano już nawet ze mną o tym rozmawiać. Tu są owe dane: lista

Lista przedstawia tylko noblistów-chrześcijan, a przecież trzeba byłoby wziąć pod uwagę także uczonych wyznających judaizm, islam, hinduizm (np. R. Tagore, osoba całe życia zaangażowana religijnie i autor Sadhany) i ludzi, którzy wierzą w osobową lub nieosobową Siłę Wyższą, nie mającą jednak dla nich rysów Boga religii monoteistycznych. Autor listy twierdzi, że znajdują się na niej tylko osoby, które publicznie zadeklarowały przynależność religijną (a więc nie dotyczy to wierzących, którzy urodzili się w rodzinach religijnych, ale same były religijnie obojętne lub zmieniły poglądy, co zmieniałoby aż tak wysoki odsetek ludzi świadomie wierzących wśród laureatów). Nie wiem, na ile da się to zweryfikować, nie sądzę jednak, że uzasadnionym krokiem jest od razu oskarżyć autora artykułu o oszustwo i takim gestem kwestię tę definitywnie rozwiązać i zakończyć. Rozsądnym jest przed takim krokiem dać sobie chociaż kilkanaście minut na refleksję i podjąć jakąś próbę weryfikacji chociażby części tych danych. Na tym przecież polega nie tylko nauka, ale nieustanna podatność na weryfikację umożliwia nauce w ogóle postęp, o czym sami przy każdej okazji przekonują ateiści.
Dane więc z tej listy mówią o 65% samych tylko chrześcijan wśród wszystkich laureatów nagrody Nobla.

Załóżmy jednak, w geście dobrej woli, że nie jest to ani 65% (mowa o samych chrześcijanach, teistów jest więcej), ani nawet nie 50%, ale tylko 30% z tej listy to osoby świadomie deklarujące przynależność religijną. Stanowiłoby to ponad 21% wyłącznie teistów-chrześcijan pośród noblistów (i to nie tych z "urodzenia", ale z wyboru; do tego lista jest nieaktualna, zakończona na 2016 r., a jak podają "Wysokie obcasy" aż 90% laureatów z okresu 2000-2016 to wierzący, prawdopodobieństwo więc, że kilka osób można byłoby dopisać do tej listy jest spore <i właśnie doszły kolejne dwie w tym roku>).
Ta sama Wikipedia udostępnia listę laureatów nagrody Nobla, którzy w dorosłym życiu zadeklarowali ateizm, agnostycyzm (brak zdania w kwestii istnienia Boga) lub obojętność religijną. Lista obejmuje uczonych tylko do 2000 r. i wynosi 10,5% wśród wszystkich laureatów wszystkich dziedzin. Nieco zaskakujące. Tym bardziej, że jeśli informacja o 90% wierzących wśród laureatów w XXI w. jest prawdziwa, to w tej drugiej kategorii - ateistów i ludzi świadomie niereligijnych - nie ma prawie przyrostu, najwyżej kilka promili procentowych. Zaskoczenie staje się w tym świetle jeszcze wyraźniejsze, że można by sądzić, iż w czasach postępu, rozwoju nauk i większej świadomości jednostek oraz całych społeczeństw "zabobon" powinien wygasać na naszej planecie.

Mnie jednak chodzi o coś innego. Załóżmy, w geście jeszcze lepszej woli, niż powyżej, że świadomie wierzących jest wśród noblistów łącznie 30% (21% chrześcijan, jak założyłem wyżej + 10% wszystkich pozostałych teistów/jakoś wierzących w Siłę Wyższą i życie po śmierci) lub lekko ponad. Załóżmy też, że ateistów wśród noblistów jest nie ok. 11%, ale aż 50%, czyli znacznie więcej niż wierzących (bądźmy hojni). Co z tego wynika? Ano niemało. Okazuje się, że ok. 30% najwybitniejszych uczonych w historii (nie licząc tych sprzed ustanowienia nagrody Nobla, jak Kopernik, Galileusz, Newton, Kepler lub współczesnych filozofów i matematyków mających znaczący wkład w historię myśli i nauki, jak matematyk i logik Kurt Gödel, twórca przy okazji ontologicznego argumentu za istnieniem Boga, Ludwig Wittgenstein, filozof i logik, czy najsłynniejszy XX-wieczny ateista, oksfordzki filozof Antony Flew, autor napisanej po nawróceniu duchowej autobiografii i jednocześnie pracy apologetycznej Bóg istnieje) to osoby nie tylko wierzące, ale często praktykujące i dedykujące swoje największe dzieła naukowe Bogu. Przypomnę jako ciekawostkę, że wybitny architekt Antonio Gaudi zmarł potrącony przez tramwaj w drodze do oratorium św. Filipa Nereusza (gdzie każdego dnia uczestniczył we mszy św.), a obecnie toczy się jego proces beatyfikacyjny (na etapie rzymskim, etap diecezjalny jest już pomyślnie zakończony).

30% to prawie 1/3 wszystkich, o których mówimy. To niezwykle wysoka liczba głąbów i ludzi intelektualnie wybrakowanych lub choćby szwankujących w tym względzie. Co robią na tej liście? Dlaczego religia (lub tylko wiara), która tak okalecza psychikę i intelekt, która nie pozwala na normalny rozwój osobowościowy i osiągnięcie psychicznej dojrzałości, pozwoliła tym ludziom nie tylko myśleć, ale osiągać takie sukcesy nie tylko w nauce, ale i w literaturze, ekonomii czy jak w przypadku pokojowej nagrody, do wykształcenia zasad i jakości moralnych potrafiących wzbogacić dorobek ludzkości, służyć za przykład dla jednostek i narodów, oraz być skutecznymi sposobami pomnażania owocnego współżycia społeczeństw? Z punktu widzenia ateistycznego stosunku do zjawiska "religianctwa" (czyli w normalnym języku zdrowych ludzi do fenomenu religii po prostu) jest to niezrozumiałe i niewytłumaczalne. A przecież dane te zaniżyłem i faktycznie mówimy o ok. 70% wierzących wśród noblistów.

Spotyka się czasem w takim momencie wyjaśnienie, iż ludzie ci byli sprawni intelektualnie, ale niedojrzali emocjonalnie, dlatego w jednej dziedzinie potrafili być rzetelni, niezwykle konsekwentni, twórczy i efektywni jak nikt inny, a w życiu prywatnym byli psychicznie słabi, szukali społecznej akceptacji lub po prostu bali się umrzeć. Naprawdę? Co upoważnia do takich wniosków, poza z góry powziętymi założeniami i uprzedzeniami? I jak wytłumaczyć tak rażącą niekonsekwencję, że ktoś wybitnie uzdolniony intelektualnie, posługujący się narzędziami wypracowanymi przez naukę często przez kilkadziesiąt lat, mający wiedzę nie tylko z zakresu historii nauki i swojej specjalizacji, ale często wiedzę szerszą, dotyczącą także historii kultury, sztuki i religii, oszukuje siebie odnośnie innych aspektów życia w tak elementarny sposób lub przymyka oko na tak jasne i wyraźne dla innych błędy w percepcji świata lub emocjonalnym stosunku do niego? Ludzie ci nie tylko takiej sprzeczności u siebie nie dostrzegali i nie dostrzegają, ale tworzyli czasem nawet logiczne argumenty na istnienie Boga (co do których znawcy twierdzą, że są formalnie poprawne), jak Kurt Gödel, do tego rzeczowo i z pobłażliwym uśmiechem są w stanie wykazać, że wyniki nauk (w tym ich własne, za które otrzymali nagrody) ani nie wykluczają istnienia tego, co nad-naturalne (czyli co wykracza poza dziedzinę badań tych nauk i o czym nie mają one kompetencji się wypowiadać), ani nie naprowadzają nikogo na konieczność przyjęcia wizji świata pozbawionego wymiaru nadprzyrodzonego. Co więc sprawia, że przypisuje się tym ludziom takie ułomności, jeśli nie intelektualne, to psychiczne i osobowościowe (choć kategoria pokojowej nagrody i takie osoby jak Malala Yousafzai jawnie i wprost takim słabościom i niedojrzałości emocjonalnej przeczą)?

Przez całą dotychczasową część postu zmierzałem do tych 30% noblistów, które zupełnie wystarczają do uznania sugestii zawartej w tytułowym pytaniu posta (oraz do uznania tez ateistów, dotyczących wierzących oraz samej religii, o których wspomina ten post) za

- nieracjonalne
- nieuzasadnione
- motywowane pozamerytorycznie, a więc ideologiczne
- ksenofobiczne, dyskryminacyjne (rasa "oświeconych", "wyzwolonych" i w pełni "zhumanizowanych", w nieuprawniony sposób postawionych w kontrze do "głąbów", "mitomanów", "religiantów", "bezrozumnych owiec prowadzonych przez kapłanów" i "mentalnych sierot")

Źle to wygląda dla niewierzących, bo przecież mówimy o rasie "światłych", jak Dawkins i Dennett określają ateistów z wyboru, nie powinno się więc tak łatwo przyłapywać ich na zafałszowaniach, zideologizowanym i życzeniowym myśleniu, ignorancji oraz złej woli.
Przypomnę jednak, że przytoczone wcześniej dane są dużo bardziej przychylne dla wierzących i mówią o liczbie wysoko ponad 70% teistów wśród noblistów, a ja je znacząco zaniżyłem, po drugiej stronie zaś równie znacząco zawyżyłem.

Na koniec chciałbym podać kilka przykładów tylko XX-wiecznych uczonych, którzy wnieśli znaczący wkład do współczesnej nauki, a którzy są lub byli ludźmi wierzącymi, niejednokrotnie jednocześnie duchownymi. Nie chodzi mi przy tym o argument "z autorytetu", aby pocieszać się świadomością, że skoro "ktoś taki" wierzy, to tym bardziej ja mogę, nie mając pojęcia o nauce i wnioskach z niej płynących. Moja motywacja jest w tym poście dużo prostsza. Osobom mniej zainteresowanym nauką (do czego mają pełne prawo, bo istnieją bardziej interesujące, a etycznie szlachetniejsze zajęcia) chciałbym pokazać i uspokoić je, że zarzuty, z którymi się spotykają ze strony niewierzących, a odnoszące się do szkód powodowanych przez religię w umysłach i osobowościach jednostek, oraz sugerujące niższy status intelektualny i psychiczny nie-do-rozwój osób wierzących, są pozbawione jakiegokolwiek uzasadnienia i niewarte najmniejszej troski. Dialog z takimi ludźmi można sobie darować już na samym początku, tym bardziej, że ich postawa dialog ten wyklucza, sugerując lub deklarując wprost nierówność między stronami dyskusji. Drugi motyw jest jeszcze prostszy. Chciałem w dość banalny sposób pokazać, że wszystkie te zarzuty odnośnie niepełnosprawności wierzących są elementarnie nieprawdziwe, nieuzasadnione i że są prostacko fałszywe. Że są wynikiem niezwyczajnej wprost nierzetelności, niechlujności intelektualnej i że wypływają po prostu ze złej woli. Ich nośnikami są ludzie, którzy kierują się z góry przyjętymi założeniami, uprzedzeniami, wybiórczym myśleniem (jak Dawkins, który o złu religii potrafi powiedzieć wszystko, co można w ogóle pomyśleć, nie umie jednak dostrzec ani jednej wartości, której religia lub wiara byłyby generatorem i nośnikiem) i którym przyznanie racji drugiej stronie w jakiś niezrozumiały sposób uwłacza, zagraża, dlatego nie umieją sobie na to pozwolić. Bo przecież łatwiej wytłumaczyć sobie stygmaty o. Pio tym, że wywoływał u siebie rany celowo kwasem karbolowym, niż np. sięgnąć po choćby jedną pracę, po lekturze której nie ostaje się nic z podobnej argumentacji (np. S.Gaeta, A.Tornielii, Ojciec Pio. Święty czy oszust?). Lub stwierdzić, że Marta Robin musiała w nocy podjadać, podkradając w ukryciu żywność, mimo stwierdzonego oficjalnie przez dwóch lekarzy paraliżu nie tylko całego ciała i wszystkich kończyn, ale także krtani, co uniemożliwiało jej i jakiekolwiek poruszanie się na łóżku (z którego nigdy nie schodziła) i przełykanie choćby kropli wody, niż uznać, że mogła przez 53 lata nie jeść, z powodu szczególnego wybrania i nadprzyrodzonej Bożej interwencji. Oczywiście, że łatwiej to zrobić, tylko czy uczciwiej? I w jakim celu to robić, skoro nie prowadzi to do żadnych wyjaśnień, a tylko do niespójności i pomnażania sprzeczności wewnętrznych? Zaprawdę, ludzie są zdolni do nadprzyrodzonych wysiłków, aby tylko wykazać, że nadprzyrodzoność nie jest możliwa.

Poniżej zostawiam kilka nazwisk współczesnych uczonych wierzących, w tym laureatów Nobla. Gdyby ktoś bardzo chciał, do tych wciąż żyjących pewnie można znaleźć adresy internetowe, można więc ich zapytać jak godzą swoją wiarę z uprawianiem nauki lub swoją niepełnosprawność intelektualną z sukcesami. Na pewno warto, zanim nazwie się głąbem kogoś, komu na płaszczyźnie naukowej nie jest się godnym zawiązać rzemyka u sandała. Ludziom prostym i nieodpowiedzialnym, ludziom mniej szlachetnym po prostu (którymi niemiecki krytyk chrześcijaństwa i nihilista F. Nietzsche gardził, podając za przykład jezuitów, których uważał za najszlachetniejsze i najświatlejsze jednostki w historii; mimo swojej niechęci do katolicyzmu było go na to stać), zawsze przychodzi wszystko łatwiej i tym się w ogóle charakteryzują, że gdy mają do wyboru kilka opcji, ich udziałem staje się ta najłatwiejsza. Dotyczy to także, a może przede wszystkim, krytyki rzeczywistości i sposobów bycia odmiennych niż własne. Cóż bowiem prostszego (w obu znaczeniach tego terminu, w tym prostactwa), niż definiować rzeczywistość wokół siebie w taki sposób, który np. Świadków Jehowy pozwala określać jako "koty" lub "jehowców", a Kościół katolicki jako pedofilów (bo przecież dla takich "intelektualistów" nie stanowi problemu, że pedofilia dotyczy ok. 1-2% duchownych (wg. różnych źródeł od 0,5 do 4%), czyli 10-20 osób na 1000, a więc za jednym zamachem krzywdzi się pozostałe 980)? I czy można znaleźć jakościowe różnice pomiędzy takimi określeniami kogoś jak jehowiec, pedofil (jako określenie w ogóle duchownego, nie duchownego-pedofila) lub religiant?

Jaki umysł więc i jaką osobowość stać na określenie "religiantem" człowieka, który np. przez 40 lat zajmował się badaniami genetycznymi pod kątem wykrywania chorób i wad rozwojowych, więźnia obozu koncentracyjnego, który jako jedyny podczas II Wojny Światowej zaproponował swoją śmierć w zamian za przeżycie innej osoby, francuskiego policjanta, który zrobił to samo wobec islamskiego terrorysty czy 11-latkę mającą tak rozwinięty zmysł moralny i poczucie godności wpisane w nią przez Boga, że wolała zostać zadźgana niż zgwałcona, tylko dlatego, że nosili medalik, odmawiali po pracy różaniec lub w portfelu obok zdjęcia żony mieli także wizerunek ulubionego świętego? To są pytania retoryczne i nie dotyczą wierzących czy agnostyków, bo dla nich odpowiedź jest klarowna i sama możliwość ich postawienia zawstydza normalnych, moralnie zdrowo rozwiniętych ludzi. To są pytania do internetowych ateistów (co nie znaczy, że "płotek" i chuliganów, przeciwnie, są wśród nich publicyści, współzałożyciele portali racjonalistycznych, autorzy blogów chcących uchodzić za naukowe i niezliczone rzesze wykształconych forumowiczów), o których, jeśli nie mają schizofrenii, sądzę, że poza Siecią wyznają te same poglądy, "wartości" i używają tego samego języka wobec tych, którzy nie podzielają ich materialistycznego (w nauce już coraz bardziej zanikającego, więc w żaden sposób nie jest on synonimem "naukowego") widzenia świata. Są to jednak nawet wobec nich pytania retoryczne, bo jak to ukazałem i jak będzie widać poniżej, nie ma możliwości wybronienia się z takich zachowań, takiego postrzegania i stosunku do osób, instytucji i całego świata wartości związanego z rzeczywistością religii.

Ta wybiórcza lista wierzących uczonych dotyczy tylko przedstawicieli nauk ścisłych, pomijam literatów (trwają np. starania o proces beatyfikacyjny Tolkiena), ekonomistów i kategorię pokojową (w której rok za rokiem nagrodę dostaje wierzący i o której tutaj wspominam jedynie wyrywkowo). Pomijam też całe dzieje nauki przed XX w., bo to post pisany na kolanie, a dodatkowo nie ma potrzeby tego robić, choć przypuszczam, że im dalej w historię, tym mniej przychylnie dla ateizmu, jako, że jest on zjawiskiem w skali szerszej (trudno powiedzieć masowej) późnonowożytnym i oświeceniowym.

*

Max Planck (1858 - 1947) – niemiecki fizyk i teolog luterański, autor prac z zakresu termodynamiki, promieniowania cieplnego, energii, dyspersji, optyki, teorii względności, a przede wszystkim teorii kwantów. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki z 1918 roku. W roku 1900, pracując nad teorią promieniowania emitowanego przez ciało doskonale czarne, zmodyfikował prawo Wiena, wprowadzając do wzoru nową stałą fizyczną, nazwaną potem jego nazwiskiem. Koncepcja, zgodnie z którą energia może być emitowana tylko w określonych porcjach, zwanych kwantami, dała początek mechanice kwantowej.
Był promotorem kilku późniejszych sław z dziedziny fizyki, w tym dwóch laureatów Nagrody Nobla (Maxa von Lauego i Walthera Bothego). Jako jeden z pierwszych docenił teorię względności Einsteina i będąc rektorem Uniwersytetu Berlińskiego sprowadził go na tę uczelnię. Od lat 20. XX w. Planck uchodził za największy autorytet w dziedzinie fizyki w Niemczech i piastował wiele czołowych stanowisk w towarzystwach naukowych swego kraju (między innymi w Cesarskim Towarzystwie Naukowym, przemianowanym później na Towarzystwo Maxa Plancka).

Henri Bergson (1859 - 1941) - francuski filozof, laureat Nagrody Nobla, autor m.in. książki Dwa źródła moralności i religii. Z pochodzenia Żyd, im bliżej był śmierci, tym bardziej zbliżał się do katolicyzmu, tak, że mówi się o jego nieformalnej konwersji. Na jego prośbę we mszy św. pogrzebowej noblisty uczestniczył ksiądz.

Gerty Theresa Cori (1896 - 1957) – amerykańska biochemiczka. W 1947 roku razem z mężem Carlem Corim otrzymała Nagrodę Nobla w zakresie fizjologii i medycyny za badania nad glikogenolizą. Urodzona w rodzinie żydowskiej, przeszła w wieku dorosłym na katolicyzm.

Jerome Jean Louis Lejeune (1926 - 1994) – francuski lekarz i genetyk, Sługa Boży Kościoła katolickiego, doktor medycyny i doktor nauk Sorbony w Paryżu. Dokonał odkrycia etiologii zespołu Downa – trisomii chromosomu 21, za które to odkrycie w 1961 roku otrzymał nagrodę Kennedy'ego. Członek Papieskiej Akademii Nauk. W 1963 opisał jako pierwszy zespół cri du chat, którego przyczyną okazała się delecja krótkiego ramienia 5 chromosomu. Czasami zespół ten nazywany był zespołem Lejeune'a. Odkrył ponadto związek pomiędzy niedoborem kwasu foliowego u kobiet ciężarnych a ryzykiem wystąpienia wad cewy nerwowej u płodu. Jan Paweł II mianował go pierwszym przewodniczącym Papieskiej Akademii Życia. Jego odkrycia z dziedziny genetyki, nabrały szczególnego znaczenia dla określenia statusu prawnego ludzkich embrionów.

Gregor Johann Mendel OSA, Grzegorz Mendel (1822 - 1884) − zakonnik, opat zakonu augustianów w Brnie na Morawach, prekursor genetyki (tu jako wyjątek z XIX w., ale postać na tyle ważna, że nie mogłem się powstrzymać).

David Jonathan Gross (ur. 1941) – fizyk amerykański. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (2004). Za prace dotyczące asymptotycznej swobody w teorii silnych oddziaływań między cząstkami elementarnymi otrzymał w roku 2004 Nagrodę Nobla. Wyznawca judaizmu.

Peter Andreas Grünberg (1939 - 2018) – niemiecki fizyk, jeden z odkrywców efektu gigantycznego magnetooporu, dzięki któremu możliwa stała się miniaturyzacja dysków twardych. Za dokonane odkrycie w 2007 wraz z Albertem Fertem roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki. Katolik, ale dostrzegający wartość innych religii, a zarazem ograniczoność wszystkich, jak sam pisze na stronie nobelprize.org (dodaje też: And yet I believe that there is more than what we see, hear etc., or can detect with instruments. But it is a feeling borne out of many details of my personal experience and therefore impossible to share or communicate).

William Daniel Phillips (ur. 1948) – amerykański fizyk, laureat Nagrody Nobla. W 1997 roku wraz z Stevenem Chu i Claude’em Cohen-Tannoudjim otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki za rozwój metod chłodzenia i pułapkowania atomów laserem. Metodysta. Na stronie nobelprize.org, wspominając rozmowy z rodzicami przy kolacjach w rodzinnym domu, pisze:

W tych dyskusjach nasi rodzice przekazali nam ważne wartości dotyczące szacunku dla innych ludzi, ich kultur, ich pochodzenia etnicznego, wiary i przekonań, nawet jeśli bardzo różniły się od naszych. Nauczyliśmy się troski o innych, którzy mieli mniej szczęścia niż my. Wartości te były wspierane i wzmacniane przez dojrzewającą wiarę religijną.

Nieco dalej kontynuuje:

W 1979 roku, krótko po tym, jak Jane i ja przeprowadziliśmy się do Gaithersburga, dołączyliśmy do Zjednoczonego Kościoła Metodystycznego w Fairhaven. (...) Tam znaleźliśmy zbór, którego różnorodność etniczna i rasowa oferowała nieodparte bogactwo doświadczeń religijnych. 

Podsumowując przyjście na świat dwóch córek, pisze: 

Ich przybycie w czasie, gdy ja i Jane staraliśmy się znaleźć nowe miejsca pracy, wymagało delikatnego zrównoważenia pracy, domu i życia religijnego.

Daniel Chee Tsui (ur. 1939) – amerykański fizyk, pochodzenia chińskiego, laureat Nagrody Nobla. Był profesorem na Uniwersytecie Princeton. Specjalizował się w elektronice ciała stałego oraz prowadził badania nad silnym polem magnetycznym działającym na elektrony. W roku 1998 otrzymał, wraz z Robertem Laughlinem i Horstem Störmerem, nagrodę Nobla za duży wkład w rozwój fizyki ciała stałego. Praktykujący luteranin. Na stronie nobelprize.org, wspominając moment otrzymania wiadomości o dostaniu się do szkoły w USA (mieszkał wtedy jeszcze w Hongkongu), pisze:

Późną wiosną następnego roku otrzymałem zaskakująco dobrą wiadomość ze Stanów Zjednoczonych, że przyjęto mnie do luterańskiej alma mater pastora mojego kościoła Augustana College w Rock Island w stanie Illinois. (...) Spędziłem tam najlepsze trzy lata mojego życia. To właśnie tam po raz pierwszy miałem czas na zmaganie się z moją wiarą luterańską, przemyślenie i nadanie sensu doświadczeniu życiowemu. W Hongkongu jako stypendysta zawsze byłem bardzo zajęty, mocno zaangażowany w działalność i obowiązki kościelne.

sir John Carew Eccles (1903 - 1997) – australijski neurofizjolog, laureat Nagrody Nobla. W 1963 roku otrzymał, wraz z Alanem Hodgkinem i Andrew Huxleyem, Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny za odkrycie mechanizmów jonowych pobudzania i hamowania na zewnątrz i wewnątrz błony komórkowej neuronów. Przeciwnik materializmu, argumentował w swoich pracach za istnieniem niematerialnej duszy, wierzył w osobowego Boga.

„Możemy patrzeć na śmierć ciała i mózgu jako na rozpad naszego dualistycznego istnienia. Mamy nadzieję, że uwolniona dusza znajdzie nową przyszłość o głębszym znaczeniu i bardziej zachwycających doświadczeniach w jakiejś odnowionej ucieleśnionej egzystencji zgodnie z tradycyjnym chrześcijańskim nauczaniem” (Evolution of the Brain: Creation of the Self)

Arthur Leonard Schawlow (1921 - 1999) – amerykański fizyk, laureat Nagrody Nobla. W 1981 roku otrzymał, wraz z Kai Siegbahnem i Nicolaasem Bloembergenem, Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki za wkład do rozwoju mikroskopii laserowej i elektronowej wysokiej rozdzielczości. Aktywny chrześcijanin-protestant.

Alexis Carrel (1873 - 1944) – francuski chirurg, filozof i moralista. Laureat nagrody Nobla z fizjologii i medycyny w 1912 roku. Katolik nawrócony w dorosłym wieku po wydarzeniach w Lourdes, których nie potrafił naukowo wytłumaczyć.

Andrew McIntosh – profesor na Wydziale Inżynierii Uniwersytetu w Leeds w dziedzinie termodynamiki i teorii spalania. Od 1996 jest członkiem Instytutu Matematyki, a od 2002 Instytutu Fizyki. Jest także członkiem Instytutu Energii, Royal Aeronautical Society oraz Institute of Gas Engineers and Managers. Specjalista w zakresie spalania, zapłonu i eksplozji. Opublikował w tej dziedzinie ponad 100 prac naukowych. Ostatnio jego zainteresowania obejmują biomimetykę – naukę zajmującą się śledzeniem i naśladowaniem „inżynierskich” rozwiązań w biosferze, jak też tematykę pochodzenia informacji i jej roli w naukach biologicznych.  Jest współwłaścicielem pięciu patentów.
Badania grupy prof. McIntosha dotyczą rozwoju nowej technologii μMist (inżynieria bioniczna/biomimetyka), która opiera się na przyrodniczych rozwiązaniach (m.in. mechanizm obronny żuka bombardiera). W grudniu 2010 ich praca otrzymała nagrodę w dziedzinie innowacji i technologii. Aktywny kreacjonista, brał udział w debacie telewizyjnej z R. Dawkinsem.

Werner Arber (ur. 1929 ) – genetyk i mikrobiolog szwajcarski, laureat Nagrody Nobla z medycyny w 1978 (odkrycie enzymów restrykcyjnych i ich zastosowanie w genetyce molekularnej). Prezes Papieskiej Akademii Nauk.

Arno Allan Penzias (ur. 1933) – amerykański fizyk i astrofizyk pochodzenia niemieckiego, pracownik Bell Telephone Laboratories w Holmdel (New Jersey), laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki za odkrycie mikrofalowowego promieniowania tła. Nagrodę Nobla otrzymał w roku 1978 wraz z Robertem W. Wilsonem.

Nasze najlepsze dane (dotyczące Wielkiego Wybuchu) są dokładnie tym, czego bym się spodziewał, gdybym miał tylko Pięcioksiąg Mojżesza, Psalmy i Biblie jako całość. (...) niektórzy ludzie czuja się nieswojo ze światem stworzonym celowo. Aby zaprzeczyć celowości z reguły spekulują na temat rzeczy, których nigdy nie widzieli. (za: Schaefer, H.F., Conflict or Coherence. The Apollos Trust, 2003)

Ilya Prigogine (1917- 2003) – belgijski fizyk i fizykochemik pochodzenia rosyjskiego, arystokrata, laureat Nagrody Nobla z dziedziny chemii w roku 1977 za wkład w rozwój termodynamiki nierównowagowej procesów nieodwracalnych, a w szczególności za teorię struktur dyssypatywnych. Wierzący, aktywnie zajmujący się, także na podłożu własnych odkryć, wkładem nauki w pogłębione i bardziej odpowiednie dla czasów współczesnych rozumienie i ukazywanie duchowości.

Christian Boehmer Anfinsen Jr. (1916 - 1995) – biochemik amerykański.  Pracował w National Institutes of Health w Bethesda oraz w Johns Hopkins University. Badania Anfinsena nad rybonukleazami dotyczące powiązań sekwencji aminokwasów i konformacji białka z jego aktywnością biologiczną zostały uhonorowane Nagrodą Nobla w dziedzinie chemii w 1972 roku.

Myślę, że tylko ktoś nie przy zdrowych zmysłach może być ateistą (...).

Ugrzeczniłem nieco jego wypowiedź, w oryginale pada słowo "idiota". Przytaczając ją nie chcę nikogo obrazić, a tylko unaocznić jak umysł wybitnego uczonego może być zdziwiony sugestią, że nauka powinna prowadzić go w stronę ateizmu. Można by pewnie usłyszeć w tym momencie, że intelektualnie on zapewne to wiedział lub przeczuwał, ale emocjonalnie bronił się przed tym rękami i nogami, tyle, że (jak już wyżej wspomniałem) są to pozamerytoryczne pogadanki ludzi, którzy przyjęli na początku pewne założenia i teraz już tylko zmuszeni są kontynuować myślenie po tej linii, wzajemnie wspierając się w tym przez wymyślanie kolejnych motywów wiary u wierzących i na własne potrzeby tłumacząc fenomen wiary u ludzi bystrzejszych od siebie. Przecież gdyby jeden jedyny raz uznało się, że ktoś bystrzejszy od nas wierzy w Boga dlatego po prostu, że jest to zasadne, że ma ku temu przesłanki, już nigdy nie można byłoby z czystym sumieniem wyżywać się na "religiantach" na ich własnych forach, na których osoby niewierzące załatwiają jakieś nieprzepracowane problemy. Nie można byłoby pisać artykułów na temat religii, przy których tworzeniu być może ktoś odnalazł drogę do samoakceptacji i w końcu czuje, że potrafi wygenerować coś, co daje mu uznanie w oczach środowiska. Nie wiem. Wolno mi jako stronie doświadczającej agresji, pogardy i podejrzewanej o różne ułomności szukać i domyślać się motywów kierujących działaniami ludzi, od których to wszystko przychodzi. Myślę sobie, że przyzwoity ateista, wolny wewnętrznie i pewny swojego wyboru, zostawia kwestię Boga i nadprzyrodzoności za sobą, postanawiając zając się tym, co uważa za istotne, w swoich oczach cenne i przede wszystkim realne. Ja, gdy przestałem wierzyć, że kręgi w zbożach są dziełem Obcych i odkąd św. Mikołaj jest dla mnie już tylko biskupem z przełomu III/IV wieku, nie zajmuję się istotami, których istnienia nie przyjmuję i zjawiskami, które w moim przekonaniu się nie wydarzają. Mam ciekawsze zajęcia. Nie prześladuję fascynatów UFO w sieci, nie obrażam ich spotykając realnie lub na jakimś forum, nie przyszło mi do głowy też nigdy ich wyśmiać, czasem się tylko dziwię zaangażowaniu i zainteresowaniu czymś, co w moich oczach nie ma realnej wartości, ani też uzasadnionych podstaw do zaangażowania sił na rzecz tego. Zdarza mi się za to ich wysłuchać, o coś zapytać, wymienić argumenty. Podobnie z ludźmi wierzącymi w płaską ziemię i twierdzących, że świat został stworzony w 6 dni. Dlaczego miałbym ich gnębić, zaniżać status ich osoby, poddawać w wątpliwość ich psychiczne władze i intelektualny potencjał? Być może tylko go źle ukierunkowują lub ktoś ich zwiódł. Tak jak z punktu widzenia katolika wielu świadków Jehowy, którzy są często przyzwoitymi ludźmi i szczerze wierzą, że ci, którzy przekazują im wiedzę robią to ze szlachetnych pobudek i mają ku temu kompetencje. Co mogłoby mną kierować, gdybym znalazł sobie sposób na życie i osobiste spełnienie poprzez poniżanie, obrażanie, ośmieszanie i prześladowanie tych, o których sądzę, że są w błędzie? Naprawdę ktoś wierzy, że może takie hobby wypływać ze szlachetnych pobudek? Stąd moje przypuszczenia, że motywy kierujące "światłymi" (jak biolog R. Dawkins i neurobiolog D. Dennett określają ateistów z wyboru) najprawdopodobniej nie są cnotami, ani nie są owocami i efektem wewnętrznej pracy nad sobą, wykształcającej jakieś szlachetne nawyki, ale są wykwitami jakichś nie-wolnych, nieoczyszczonych potrzeb/popędów i niechwalebnych cech, szukających poprzez takie zajęcia realizacji i ujścia. Wolny, dojrzały, a przede wszystkim przyzwoity człowiek nie współczuje komuś, komu nie ma potrzeby współczuć, nie stara się też za wszelką cenę nieustannie wykazywać, że zniszczone lub brzydkie buty nie mogą się już przydać nawet do pracy przy szambie lub, że z robaczywych owoców nie można już nawet zrobić kompotu czy kompostu, skoro nie da się ich wystawić na targach lub choćby poczęstować gości na domówce. Dlaczego więc ateista, odrzucający baśnie, mity i zabobony poświęca wszystkie siły na walkę z niebytami i przekonywanie wierzących, że są w niebywałym błędzie i że lepiej zrobią porzucając swoje przekonania? Lepiej, bo to ich wyzwoli, uszczęśliwi? Ateista wie, że to nieprawda, że świadomość kosmicznego przypadku na niespotykaną skalę i poczucie kosmicznego sieroctwa nikogo nie wyzwalają, ani nie uszczęśliwiają. Co najwyżej wzrosną statystyki samobójstw (niejedne badania wykazały, że wśród ludzi religijnie aktywnych nie tylko mniej jest rozwodów i szybciej dochodzą do zdrowia po przebytych chorobach, ale mniej jest również samobójstw i rzadziej dosięga ich depresja). Co więc kieruje walczącym ateistą? I dlaczego będąc przekonanym, że religia nie odpowiada faktycznemu stanowi rzeczy, nie jest jednak w stanie znaleźć choćby jednej wzniosłej lub przynajmniej najlichszej z wartości, która narodziła się wewnątrz niej i która w życiu społecznym lub umysłowym jednostki rodzi pozytywne skutki? Przecież wszyscy wiemy, nawet dzieci w wieku przedgimnazjalnym, że pozytywne nastawienie do życia i postrzeganie życiowej przestrzeni jako bezpiecznej, przyjaznej nam, czekającej jakby na zagospodarowanie i spożytkowanie (o czym zapewnia religia mówiąc za Księgą Rodzaju, że byt jest dobry i chciany, a ponadto objęty Opatrznością), że wszystko to służy przetrwaniu, wydajności, chęci do życia i poczuciu obowiązku wobec niego i tej podarowanej przestrzeni, a więc, że można czerpać z tego korzyści i zwalniać dodatkowo miejsca w szpitalach dla tych, którzy nie potrafią się wspomóc nadzieją i wiarą w przyszłość, jak ci skretyniali wierzący. Przecież wszyscy to wiemy, wyraźnie lub choćby mgliście. Po co więc te krucjaty przeciw wierzącym, zwłaszcza chrześcijanom, szczęśliwym z Chrystusem, i okazywaniem im pogardliwego współczucia podszytego jakimś nieuświadomionym mechanizmem potrzeby nieustannego szturchania ich, przedrzeźniania, psucia im dobrego humoru i wygaszania światła, które w sobie noszą i które często wypracowali po trudach życia lub wbrew życiowym dramatom, właśnie dzięki pomocy religii i sile zawartej w istocie aktu wiary? Co nakazuje ewangelizatorom przypadku i ślepych sił natury odbierać ludziom słońce i powietrze, które ich karmią i dają żywotne soki, i które jak twierdzą ci ostatni, wystarczają im do życia i realizacji, nawet jeśli miałoby okazać się, że mylą się i błądzą? Nie ma takich racji, które obróciłyby podobne zachowania w czyn szlachetny i wzniosły. To krucjaty nieporównywalnie mniej humanistyczne niż te średniowieczne, które miały religijno-historyczno-polityczny kontekst i można przynajmniej spróbować zrozumieć motywy stojące u ich podłoża. Tutaj jest to niezrozumiałe i nie dające się racjonalnie usprawiedliwić.

Przepraszam ewentualnego czytelnika za ten wtręt, wróćmy do listy nazwisk.

Albert Szent-Györgyi (1893 - 1986) – węgierski biochemik, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny (1937). Pracował w Instytucie Higieny Tropikalnej w Hamburgu, następnie w Instytucie Fizjologii w holenderskim Groningen. Był profesorem Uniwersytetu w Segedynie (1931–1945), następnie uniwersytetu w Budapeszcie (do 1947). Został wybrany do wielu akademii i towarzystw naukowych, m.in. PAU (1937). W 1947 roku wyjechał do USA, gdzie został profesorem w Princeton. W 1954 roku został laureatem nagrody im. Alberta Laskera. Wyodrębnił z owoców papryki i zidentyfikował witaminę C (1933); odkrył witaminę P (1936). Wykazał, że kwas adenozynotrifosforowy (ATP) jest niezbędnym źródłem energii umożliwiającej skurcz mięśni. Za odkrycia dotyczące procesów spalania biologicznego, a szczególnie za odkrycie i ustalenie budowy chemicznej witaminy C (kwasu askorbinowego), otrzymał w 1937 roku Nagrodę Nobla.
Twierdził, że nie jest człowiekiem religijnym, którego utożsamiał ze znającym odpowiedzi na najważniejsze pytania, ale uważał, że jest człowiekiem pobożnym, który wciąż więcej pyta i szuka, niż już wie.

Charles Hard Townes (1915 - 2015) – amerykański fizyk, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w roku 1964 za badania dotyczące elektroniki kwantowej i wynalezienie masera. Opracował też podstawy naukowe, które doprowadziły do skonstruowania lasera rubinowego przez jego studenta Theodore'a Maimana. Laureat wielu innych nagród, w tym nagrody Templetona, za wkład w godzenie nauki i religii. Baptysta, członek Papieskiej Akademii Nauk.

Mario José Molina Henríquez (ur. 1943) – meksykański chemik atmosfery, laureat Nagrody Nobla w 1995. W 1995 otrzymał, wraz z Paulem Crutzenem (który kilka lat wcześniej zaobserwował podobny wpływ tlenku azotu na warstwę ozonową) i F. Sherwoodem Rowlandem, Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za wkład w badania chemii atmosfery, zwłaszcza procesów powstawania i destrukcji warstwy ozonowej. Katolik, członek Papieskiej Akademii Nauk.

s. Mary Kenneth Keller (1913 - 1985) – amerykańska zakonnica, pedagog i innowatorka w dziedzinie informatyki. 7 czerwca 1965 odebrała wraz z Irvingem Tangiem pierwsze amerykańskie doktoraty w tej dziedzinie, zdobywając je na uniwersytecie waszyngtońskim. Pomogła rozwinąć podstawy programowania.

Georges-Henri Lemaître (1894 - 1966) – belgijski ksiądz katolicki i astronom, jeden ze współtwórców współczesnej kosmologii relatywistycznej. Jako pierwszy zastosował w kosmologii fizykę kwantową. Rozwijał idee Alberta Einsteina. Stworzył hipotezę Wielkiego Wybuchu (nazywał ją Hipotezą Pierwotnego Atomu). Przewidział istnienie promieniowania reliktowego.

Ciekawostka odnośnie ks. Lemaitre'a z ostatnich dni: prawo Hubble’a - Lemaître’a

Lemaitre i Einstein

Sir Derek Harold Richard Barton (1918 - 1998) – chemik brytyjski, laureat Nagrody Nobla z dziedziny chemii w roku 1969 za badanie wpływu stereochemii na szybkość reakcji chemicznych i za wkład w rozwój analizy konformacyjnej i jej zastosowanie w chemii.  W latach 1953–1955 profesor Uniwersytetu Londyńskiego, następnie w latach 1955–1957 Uniwersytetu w Glasgow, 1957–1970 Imperial College London. Członek Royal Society oraz innych akademii nauk i towarzystw naukowych.

Robert Jastrow (1925 - 2008) – astronom, fizyk i kosmolog. Pracował dla NASA w czasie lotów na Księżyc.

Teraz widzimy, że dowody z astronomii prowadzą do biblijnego poglądu na pochodzenie świata. Zachodzą wprawdzie różnice w szczegółach, ale zasadnicze elementy w astronomicznej i biblijnej Księdze Rodzaju są jednakowe: łańcuch wydarzeń prowadzących do człowieka rozpoczął się nagle i gwałtownie w określonym momencie, w błysku światła i energii. (God and the Astronomers, Nowy Jork 1978)

Jacques Arsac - francuski fizyk i informatyk. Po ukończeniu fizyki w prestiżowej Ecole normale superieure pracował najpierw w dziedzinie radioastronomii. W 1956 stworzył centrum obliczeniowe obserwatorium w Meudon, a następnie nim kierował. W 1965 został mianowany profesorem tytularnym katedry programowania na wydziale nauk ścisłych w Paryżu.
Jego badania w dziedzinie informatyki dotyczyły programowania, którym zajął się w pracy Podstawy programowania. Opracował metodę tworzenia programów, która jest dziś szeroko stosowana w szkolnictwie. Pełnił funkcję generalnego inspektora szkół średnich.
Arsac wiele zdziałał na rzecz rozwoju informatyki broniąc od roku 1970 na łamach "La Science informatique" tezy, wedle której informatyka stanowi prawdziwą dyscyplinę naukową. Jej naturę i znaczenie analizował w książce Maszyny myślące. Jest autorem licznych artykułów i siedmiu książek o informatyce, a także członkiem-korespondentem francuskiej Akademii Nauk (Wiara w Jezusa Chrystusa jest dla mnie tym, co nadaje sens mojemu życiu, za: Delumeau, patrz poniżej).

Jean Dorst - przez 10 lat dyrektor Museum national d'histoire naturelle, od 1947 r. pracownik tej instytucji, profesor zwyczajny w katedrze zoologii ssaków i ptaków.
Ornitolog i ekolog, autor kilkuset publikacji naukowych, w tym przetłumaczonej na siedemnaście języków Zanim przyroda umrze oraz Siła życia. Obie książki są pokłosiem jego misji badawczych w świecie.
Członek Academie des sciences, Academie des sciences d'outre-mer, Academie nationale de Bordeaux, członek-korespondent Academie de Montpellier, członek honorowym licznych towarzystw naukowych we Francji i za granicą (Tytułem anegdoty przypomnę spotkanie jednego z moich mistrzów, jednego z największych biologów francuskich naszego stulecia, dziś już nieżyjącego, z pewną młodą, nieco naiwną studentką. Kończąc rozmowę, uczony powiedział: "Tak, proszę pani, spotkałem Boga - tam, gdzie pani nigdy Go nie spotka...na szczytach nauki!", za: Delumeau).

Alexandre Favre (ur. 1911) - studia wyższe ukończył na uniwersytetach w Aix-Marseille i w Paryżu, gdzie obronił pracę doktorską z fizyki w zakresie mechaniki płynów i turbulencji atmosferycznej. Wykładowca na wydziale nauk ścisłych w Marsylii, w 1960 założył Instytut Statystycznej Mechaniki Turbulencji dla badania przepływów cieczy przy prędkościach pod- i ponaddźwiękowych oraz na pograniczu atmosfera-ocean. Był naukowym współpracownikiem ministerstwa lotnictwa, Office national d'etudes et de recherches aerospatiales, doradcą naukowym Komisariatu Energii Atomowej; w latach 1962-63 profesor wizytujący na Johns Hopkins University w Baltimore; członek Comite national de la recherche scientifique oraz Comite consultatif des universites, prezez Federation universitaire de mecanique. Członek Academie des sciences i Academie nationale de l'air et de l'espace (W moim doświadczeniu naukowym nie znalazłem sprzeczności z wiarą. Co więcej, oznaki celowości nastawionej na życie - coraz bardziej widoczne w trakcie refleksji międzydyscyplinarnej - wiarę tę potwierdziły, za: Delumeau).

Paul Germain - matematyk, dawny uczeń Ecole normalne superieure. Jego pierwsze prace dotyczyły aerodynamiki około- i ponaddźwiękowej oraz teorii fal uderzeniowych w dynamice gazów i hydromagnetodynamice. Później poświęcił się mechanice ośrodków ciągłych i jej zastosowaniom w mechanice ciała stałego. Jest autorem około setki rozpraw i sprawozdań oraz kilku książek.
Był wykładowcą w Ecole polytechnique, na Uniwersytecie Piotra i Marii Curie oraz na kilku uniwersytetach w USA. W latach 60-tych dyrektor generalny Office national d'etudes et de recherches aerospatiales (ONERA), w latach 70-tych prezes Union internationale de mecanique theorique et appliquee (IUTAM). Doktor honoris causa kilku uniwersytetów zagranicznych, dożywotni sekretarz francuskiej Akademii Nauk, członek Międzynarodowej Akademii Astronautyki, Papieskiej Akademii Nauk oraz kilku akademii zagranicznych (Chrześcijanie w swych codziennych modlitwach, Kościół w swej liturgii, nieustannie przypominają sobie, że świat ma być przyjmowany jako dar Boga oraz że ludzie winni brać zań odpowiedzialność, aby wcielać w społeczeństwach marzenie stryjecznego prawnuka ślimaka o sprawiedliwości i w ten sposób przygotowywać nadejście Królestwa. Chrześcijanie i Kościół mogą powtarzać ludziom słowa, jakie otrzymali: "Szukajcie najpierw Królestwa Bożego i jego sprawiedliwości, a reszta będzie wam dana." Tym, co jest trudne i o co trzeba się starać z wytrwałością i wyobraźnią, jest przenikanie sprawiedliwości do życia ludzkości. Reszta, jak rachunek całkowy, nauka, technologia, wzrost możliwości i autonomii, kontrola nad światem, wszystko to jest stosunkowo łatwe i przyjdzie w dość naturalny sposób jako przedłużenie dzieła ewolucji biologicznej (...), za: Delumeau).

Pierre Karli (ur. 1926) - wykładowca neurofizjologii na wydziale medycyny Uniwersytetu im. Ludwika Pasteura w Strasbourgu i dyrektor departamentu neurofizjologii w Centre de neurochimie CNRS od 1966 do 1987 roku. Profesor emerytowany neurofizjologii.
Prezydent Uniwersytetu im. Ludwika Pasteura w Strasbourgu, prezes ISRA (International Society for Research on Aggression) oraz prezes EBBS (European Brain and Behaviour Society). Członek Academie des sciences (Z jednej strony mogę chyba powiedzieć, że zawsze starałem się wypełniać podstawowy warunek wszelkiej pracy naukowej, jakim jest intelektualna uczciwość i dokładność. Skądinąd nie ulega jednak wątpliwości, że wiara chrześcijańska i wynikające z niej koncepcja człowieka wpłynęły w pewien sposób na moją refleksję naukową. Każdy badacz potrzebuje całościowej wizji swej dziedziny, pewnych ram koncepcyjnych umożliwiających tworzenie hipotez roboczych i właściwą interpretację wyników. Otóż jeśli chodzi o bardzo złożone interakcje mózgu i zachowania, dane, jakimi dysponujemy, są bardzo fragmentaryczne i częściowo sprzeczne. Jeśli więc chce się konstruować spójną i znaczącą syntezę, trzeba dokonywać wyborów. Wybory te - czy jest się tego świadomy, czy też nie - podlegają wpływom motywów zewnętrznych wobec ściśle naukowej metody. Z chwilą gdy w interesującej nas dziedzinie aktualny stan wiedzy pozwala na kilka interpretacji, wówczas jest dla mnie ważne i wystarczające, by wiedzieć, że moja osobista interpretacja jest jedną z możliwych (...). Cytując filozofa Jeana Guittona, chrześcijanina i członka francuskiej Akademii Nauk, "Nie miałbyś tak bolesnego poczucia niedoskonałości i absurdu, gdybyś nie miał głębszego obrazu Doskonałości", Karli pisze: Człowiek uczyniony na obraz Boga nosi w sobie cząstkę boskości - światła i nieskończoności - zaś zło jest w gruncie rzeczy rozmyślną negacją tego istotnego aspektu, istotnego, bo wyzwalającego nasze istnienie i życie, za: Delumeau).

John David Barrow (ur. 1952) – angielski fizyk teoretyk, kosmolog, profesor nauk matematycznych na Uniwersytecie Cambridge, pisarz popularnonaukowy. Jest także dyrektorem Millenium Mathematics Project. Na swym koncie ma ponad 350 publikacji i ponad 100 recenzji naukowych, a także książki popularnonaukowe (w j. polskim ukazały się Księga wszechświatów, Księga nieskończoności, Kres możliwości? Granice poznania i poznanie granic, Wszechświat a sztuka. Fizyczne, astronomiczne i biologiczne źródła estetyki, Początek Wszechświata, Teorie wszystkiego. W poszukiwaniu ostatecznego wyjaśnienia, Pi razy drzwi, Książka o niczym, Stałe natury. Anglikanin.

Carl Friedrich Freiherr von Weizsäcker (1912 - 2007) - niemiecki fizyk i filozof. Twórca wzoru Weizsäckera, odkrywca tzw. cyklu węglowego. W czasach Trzeciej Rzeszy uczestniczył w badaniach nad niemiecką bronią atomową. W latach 1946-1957 pracował jako kierownik działu w Instytucie Maxa Plancka w Getyndze. W latach 1957-1969 wykładał filozofię na uniwersytecie w Hamburgu. W latach 1970-1980 kierował Instytutem Maxa Plancka. Był członkiem Rady Naukowej Instytutu Nauk o Człowieku. W 1989 został laureatem Nagrody Templetona, autor 17 książek, w tym Wiara chrześcijańska i nauka.

Stanley L. Jaki OSB (1924 - 2009) - węgierski kapłan z zakonu benedyktynów, teolog, fizyk i filozof nauki. Od 1975 roku do śmierci był profesorem na Uniwersytecie Seton Hall w South Orange w stanie New Jersey. W 2018 roku, Jaki został nazwany przez portal Aleteia.org jednym z pięciu katolickich naukowców, „którzy ukształtowali nasze rozumienie świata” obok Kopernika, Gregora Mendla, Giuseppe Mercalli'ego i Georges'a Lemaitre'a.

Po ukończeniu studiów licencjackich z filozofii, teologii i matematyki, uzyskał dyplom z teologii i fizyki oraz doktorat z teologii na Papieskim Ateneum św. Anzelma w Rzymie (1950) oraz z fizyki na Uniwersytecie Fordham (1958), pod przewodnictwem laureata Nagrody Nobla Victora Hessa, współodkrywcy promieni kosmicznych. Prowadził również badania podoktoranckie z filozofii nauki na Uniwersytecie Stanforda, UC Berkeley, Uniwersytecie Princeton i Institute for Advanced Study w Princeton.

Jaki jest autorem 29 książek, w tym ok. 20 poświęconych związkom współczesnej nauki z chrześcijaństwem. Był wykładowcą Fremantle w Balliol College w Oksfordzie, wykładowcą Hoyt na Uniwersytecie Yale oraz wykładowcą Farmington Institute na Uniwersytecie Oksfordzkim. W latach 1974–1975 i 1975–1976 był wykładowcą Gifford na Uniwersytecie w Edynburgu. W 1987 roku otrzymał Nagrodę Templetona. Był jedną z pierwszych osób w nauce, które uważały, że twierdzenie Gödla o niezupełności jest istotne dla teorii wszystkiego (TOE) w fizyce teoretycznej.

Francisco J. Ayala (ur. 1934) – amerykański genetyk, biolog molekularny i filozof, autor książki Dar Karola Darwina dla nauki i religii. Został wyświęcony na kapłana w zakonie dominikańskim, by po chwili opuścić zakon.
Prowadził badania dotyczące genetyki populacyjnej i ekologii muszek owocowych, później zajmował się genetyką i ewolucją pierwotniaków wywołujących choroby tropikalne (m.in. świdrowcem amerykańskim powodującym chorobę Chagasa).
Nagroda National Medal of Science, przyznawana przez prezydenta USA za znaczący wkład w rozwój nauki. Nagroda Templetona za rok 2010. 12 doktoratów honoris causa.
Był członkiem American Association for the Advancement of Science, pełniąc funkcję przewodniczącego jego rady dyrektorów w latach 1993–1996. Był także doradcą Agencji Ochrony Środowiska USA, National Science Foundation i National Institutes of Health. Trzeba tu podać informację o tym, że został oskarżony o molestowanie 4 kobiet, post jednak nie dotyczy etycznej nieskazitelności przedstawianych tu osób, a jego jedynym celem jest zbadać, czy IQ osób wierzących pozwala im uprawiać naukę i osiągać w niej sukcesy.

Artur Peacocke (ur. 1924) - brytyjski biochemik z Oxfordu, pionier wczesnych badań nad strukturą DNA. Najpierw "łagodny agnostyk", jak siebie określał, potem coraz bardziej przekonany, że nauka nie jest w stanie odpowiedzieć na najważniejsze pytania z jakimi zmaga się człowiek. W roku 1971, a więc w wieku 47 lat, przyjął święcenia kapłańskie w Kościele anglikańskim. Później dziekan Clare College Cambridge, gdzie wykładał biochemię i teologię. Założyciel i dyrektor Centrum Iana Ramseya, Interdyscyplinarnego Studium Wierzeń Religijnych w Odniesieniu do Nauk włącznie z Medycyną, w St. Cross College Oxford. Założył również Stowarzyszenie Wyświęconych Naukowców na Brytyjskim Forum Nauki i Religii w Oxfordzie, zrzeszające kapłanów-uczonych. W latach 1989-1996 honorowy kapelan katedry oxfordzkiej. Odznaczony Orderem Imperium Brytyjskiego przez królową Elżbietę II (1993). Wykładowca-wizytator na uniwersytetach USA, w Japonii i w innych częściach świata. Laureat nagrody Templetona (2001). Autor wielu książek, m.in. Drogi od nauki do Boga.

John Polkinghorne (ur. 1930), angielski fizyk teoretyczny. Profesor fizyki matematycznej na Uniwersytecie w Cambridge od roku 1968 do 1979, kiedy to zrezygnował ze stanowiska i kariery naukowej przyjmując święcenia kapłańskie w Kościele anglikańskim. Prezes Queens College w Cambridge od 1988 do 1996 roku. Autor 5 książek o fizyce i 26 o relacji między nauką a religią. Laureat nagrody Templetona (2002).
Wraz ze studentami przez 25 lat pracował nad teoriami na temat cząstek elementarnych, odegrał rolę w odkryciu kwarka i zbadał analityczne i wysokoenergetyczne właściwości całek Feynmana i podstawy teorii S-Matrix. Podczas pracy w Cambridge spędzał również czas w Princeton, Berkeley, Stanford oraz w CERN w Genewie. Został wybrany na członka Royal Society w 1974 roku. Członek BMA Komisji Etyki Medycznej oraz Komisji Genetyki Człowieka, jak również Zespołu ds. Badań nad Psychologią i Religią Uniwersytetu w Cambridge. Podczas odbierania doktoratu honoris causa w Hongkongu wygłosił wykład dotyczący dialogu Wschód-Zachód, wspólnie z laureatem nagrody Nobla Chen Ning Yangiem.

Paul Davies (ur. 1946) – brytyjski fizyk, pisarz i publicysta, profesor w Arizona State University w Tempe (USA), dyrektor BEYOND: Centrum Fundamentalnych Idei w Nauce. Wcześniej zatrudniony na uniwersytetach University of Cambridge, University of London, Newcastle University, University of Adelaide i Macquarie University. Zajmuje się przede wszystkim kosmologią, kwantową teorią pola i astrobiologią. Zwolennik podróży w jedną stronę na Marsa. Od 2005 kieruje grupą w projekcie SETI: Post-Detection Science and Technology Międzynarodowej Akademii Astronautyki.
Zainteresowania Davisa obejmują fizykę teoretyczną, kosmologię i astrobiologię. Jego badania obejmowały głównie kwantową teorię pola w zakrzywionej czasoprzestrzeni. Jego wyróżniający się wkład obejmuje tak zwany efekt Unruha oraz tak zwany stan próżni Buncha–Daviesa, leżący u podstaw fluktuacji mikrofalowego promieniowania tła, pozostałości po Wielkim Wybuchu. Praca napisana wspólnie z Fullingiem i Unruhem była pierwszą pracą, w której zasugerowano, że czarne dziury parujące w wyniku efektu Hawkinga tracą masę w rezultacie strumienia ujemnej energii promieniującej do morza otaczającej przestrzeni. Davies zajmował się także problemem strzałki czasu. Był także jedną z pierwszych osób, które propagowały teorię, że życie na Ziemi może pochodzić ze skał Marsa wyrzuconych w wyniku zderzeń z asteroidami i kometami. Podczas swojego pobytu w Australii pomógł utworzyć Australijskie Centrum Astrobiologii.  Davies jest Głównym Badaczem (Principal Investigator) w Centrum Zbieżności Fizyki i Biologii Nowotworów (Center for Convergence of Physical Science and Cancer Biology) w Arizona State University. Jest to częścią programu ustanowionego przez National Institutes of Health's National Cancer Institute w celu zaangażowania fizyków do badań nad nowotworami.
Popularyzator nauki, autor m.in. Planu Stwórcy, konfrontującej wyniki nauk, głównie fizycznych i kosmologicznych, z zagadnieniami religijnymi.

Michał Heller (ur. 1936) - fizyk, kosmolog, filozof nauki i ksiądz katolicki (doktorat z filozofii i kosmologii, później habilitacja i stopień profesora). Jeden z założycieli Krakowskiej Grupy Kosmologicznej oraz Ośrodka Badań Interdyscyplinarnych na Papieskiej Akademii Teologicznej i jego dyrektor. Pracownik Watykańskiego Obserwatorium Astronomicznego, fundator i dyrektor  Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych. Laureat nagrody Templetona za rok 2008. Autor  specjalistycznych monografii z kosmologii Teoretyczne podstawy kosmologii i Osobliwy Wszechświat. Autor ok. 60 książek z dziedziny nauka-wiara, z filozofii nauki oraz historii kosmologii.
Członek Polskiej Akademii Umiejętności, Polskiego Towarzystwa Astronomicznego, Polskiego Towarzystwa Fizycznego, Polskiego Towarzystwa Relatywistycznego, Polskiego Towarzystwa Teologicznego w Krakowie, Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II oraz Papieskiej Akademii Nauk, Petersburskiej Akademii Historii Nauki i Techniki, Europejskiego Towarzystwa Fizycznego, Międzynarodowej Unii Astronomicznej, International Society for General Relativity and Gravitation, International Society for the Study of Time     International Society for Science and Religion, Center for Theology and Natural Sciences, Berkeley.
Otrzymał 7 doktoratów honoris causa, liczne nagrody, tytuły, medale i ordery.

Francis S. Collins (ur. 1950) – amerykański lekarz i genetyk znany z przełomowych odkryć w dziedzinie chorób genetycznych.  Kierował Projektem Poznania Ludzkiego Genomu. Powołał BioLogos Foundation, zajmującą się relacją między nauką a religią. Był ateistą, po czym nawrócił się na chrześcijaństwo ewangelikalne. Od 2009 r. dyrektor Narodowych Instytutów Zdrowia. W 2009 papież Benedykt XVI powołał go do Papieskiej Akademii Nauk. Autor takich prac jak Język Boga. Kod życia - nauka potwierdza wiarę czy Język życia. DNA a rewolucja w medycynie spersonalizowanej.

brat Guy Consolmagno (ur. 1952) – amerykański planetolog, astronom, popularyzator nauki i jezuita. Oprócz pracy badawczej zajmował się pracą dydaktyczną. Wykładał na Massachusetts Institute of Technology. Pracował też w Harvard College Observatory. Obecnie dyrektor Watykańskiego Obserwatorium Astronomicznego. Był również przewodniczącym Division for Planetary Sciences w American Astronomical Society. Pracę magisterską obronił na Massachusetts Institute of Technology, doktorat w Lunar and Planetary Laboratory Uniwersytetu Arizony.
Jest autorem ponad 40 prac naukowych na tematy związane z astronomią. Oprócz tego był współautorem książek popularnonaukowych, tłumaczonych później na wiele języków. W 1996 roku wziął udział w ANSMET, akcji poszukiwania i badania meteorytów z Antarktydy. W czasie jej trwania odkrył kilka meteorytów. W 2000 roku Międzynarodowa Unia Astronomiczna nadała jego imię planetoidzie (4597) Consolmagno, znanej także jako Little Guy (można ją rozumieć jako "Mały Guy", albo dosłownie jako "Mały Facet"). Nagrodzony medalem Carla Sagana przez Amerykańskie Towarzystwo Astronomiczne.
Do jezuitów wstąpił w wieku 37 lat, już w trakcie trwania kariery naukowej.

__________

Gdyby komuś było mało, to papież Franciszek przyjął właśnie do Papieskiej Akademii Nauk Fabiolę Gianotti, dyrektor generalną Europejskiego Ośrodka Badań Jądrowych CERN w Genewie, która zarządza nim od 4 lat, specjalistkę od fizyki cząstek elementarnych.

Do Papieskiej Akademii Nauk należeli m.in. Galileusz oraz 79 noblistów (tutaj ich lista do 2018 r., bez Stefana W. Hella, powołanego do Akademii w 2019 r.). Obecnie skupia ona 80 wybitnych przedstawicieli nauk matematycznych i przyrodniczych z różnych państw, a jej prezesem jest noblista Werner Arber.

*

Gdybym miał dwa dni na napisanie tego posta, a nie kilka godzin (nie planowałem go nawet jeszcze dziś przed południem), listę tę pomnożyłbym kilkukrotnie, zwłaszcza o uczonych wciąż żyjących lub uczonych nie-noblistów (pominąłem celowo uczonych, artystów i filozofów do XX w. <poza H. Bergsonem> oraz ludzi kultury, artystów i filozofów współczesnych czy choćby laureatów Nagrody Templetona, przyznawanej od blisko 50 lat właśnie za wkład w budowanie dialogu między nauką i religią), którzy jednak wkład do nauki wnieśli znaczący lub są w jej rozwój mocno zaangażowani, jak choćby ostatni wymienieni Fr. Collins i P. Davies. Wystarczy w tym kontekście zajrzeć do książki Uczony i wiara Jean Delumeau (z której zaczerpnąłem 5 nazwisk, pomijając dwukrotnie więcej), by przekonać się jak poważni uczeni, odpowiedzialni za wielkie projekty i przełomy w nauce, godzą swoją wiarę i badania naukowe. Wielu z nich prowadzi najnormalniej w świecie aktywne życie duchowo-religijne, uczestniczą w nabożeństwach swoich wspólnot, modlą się, czytają Pismo Święte itd. Nie mogę się powstrzymać, aby nie wspomnieć tu choćby o Elizabeth Anscombe, uczennicy wspomnianego filozofa analitycznego Ludwiga Wittgensteina (wraz z dwoma innymi osobami była wykonawczynią jego testamentu; jej też zawdzięcza się wydanie jego Dociekań filozoficznych, które po śmierci filozofa przetłumaczyła z oryginału niemieckiego na angielski), która objęła po nim katedrę w Cambridge, wcześniej 34 lata pracując na Uniwersytecie Oksfordzkim. Na katolicyzm nawróciła się właśnie podczas studiów filozoficznych i wraz z mężem (również filozofem) nie tylko całe późniejsze życie praktykowała katolicyzm, ale pisała też prace filozoficzne broniące tradycyjnej doktryny katolickiej (m.in. transsubstancjacji czy zakazu antykoncepcji). O jej pracy Intention, amerykański filozof analityczny Donald Davidson stwierdził, że „jest to najważniejsze potraktowanie problemu działania od czasów Arystotelesa”.

Trudno też nie wspomnieć tu, mimo celowego braku odwołań personalnych do przeszłości i rezygnacji z przywoływania osiągnięć wierzących uczonych przed wiekiem XX, o tym, że większość największych uczelni w Europie i w USA ma korzenie religijne, włącznie z najbardziej prestiżową uczelnią na świecie - Uniwersytetem Harvarda (od roku 2003 niezmiennie pierwsze miejsce w Akademickim Rankingu Uniwersytetów Świata), założonym w 1636 r. jako college przez purytańskiego kaznodzieję, wielebnego Johna Harvarda, po to, aby, jak pisze Zbigniew Drozdowicz, "realizowano na nim purytańskie ideały życia religijnego i kształcenia" (2).
Posłuchajmy jeszcze Z. Drozdowicza:

Jak to wygląda obecnie na uniwersytetach amerykańskich, przedstawia Ecklund w książce pt. Nauka versus religia. W latach 2005–2008 przeprowadziła ona badania sondażowe wśród akademickich uczonych zatrudnionych w 21 wiodących uczelniach amerykańskich (m.in. na uniwersytetach Harvarda, Chicago, Princeton i Cornell). W sondażu tym wzięło udział ok. 1700 respondentów, a z 275 osobami przeprowadziła ona bezpośrednie rozmowy. Na tej podstawie stwierdziła, że ok. 50% uczonych jest religijna w tradycyjnym sensie, ok. 20% stara się albo unikać demonstrowania swojej religijności, albo łączy ją „z duchową wrażliwością”, natomiast pozostali albo ją ignorują, albo uznają się za „zaangażowanych sekularystów”. Z kolei na pytanie: czy religia i nauka znajdują się w nieprzezwyciężalnym konflikcie, twierdząco odpowiedziało ponad 36% ankietowanych, przeciwnego zdania była ponad połowa, a ok. 7% nie miała w tej kwestii swojego zdania (por. Ecklund, 2010, s. 3 nn.).

Jeszcze raz: 50% uczonych z 21 największych uczelni amerykańskich jest religijna w tradycyjnym sensie, 20% w nieco mniej tradycyjny/demonstracyjny sposób (najprawdopodobniej chodzi po prostu o brak zdeklarowanej przynależności wyznaniowej + o otwartość na duchowe "coś więcej" niż, mówiąc za Bergsonem, bezpośrednie dane świadomości). Czyli 70% uczonych ze wspomnianych wiodących uczelni amerykańskich jest albo wprost religijna, albo nie jest ateistami.
Brzmi zaskakująco? Być może, ale doskonale współgra z przytaczanymi wyżej danymi dotyczącymi noblistów.
Posłuchajmy dalej autora:

Według Johna Schalzbauera i Kathleen Mahoney na prestiżowych uczelniach amerykańskich przynajmniej pięćdziesiąt religijnych stowarzyszeń działa na rzecz integracji wiary i nauki (Schmalzbauer i Mahoney, 2008, s. 16 nn.).

I dalej (jak można się domyślać, chodzi już o ogół amerykańskich uczelni, nie tylko o te prestiżowe):

Takie związki były jednak również analizowane przez Elaine Howard Ecklund i współpracującego z nią Christophera P. Scheitle’a. W przeprowadzonej na początku naszego stulecia na próbie 1646 uczonych amerykańskich ankiecie swoją wiarę deklarowało: w naukach społecznych 30% politologów, 25,2% ekonomistów, 23,7% psychologów, 20,8% socjologów, natomiast w naukach przyrodniczych 29,1% chemików, 19% fizyków i 17,4% biologów (Ecklund i Scheitle, 2007). Z kolei w świetle badań przeprowadzonych w 2006 r. przez Pew Researche Center wśród 2533 członków Amerykańskiego Stowarzyszenia na rzecz Rozwoju Nauki (American Association for the Advancement of Science) wiarę w Boga deklarowało 41% chemików, 32% biologów i przedstawicieli nauk medycznych, 30% przedstawicieli nauk o ziemi i 29% fizyków i astronomów. Natomiast 12% uczonych stwierdziło, że „wierzy w uniwersalnego ducha lub siłę wyższą”, a co czwarty, że nie wierzy w Boga (Masci, 2009). Wskazania te różnią się w niejednym punkcie od tych, które podają Ecklund i Scheitle.

Wciąż nie jest źle: średnio 30-35% wierzących w tradycyjnie pojmowanego Boga + 12% wierzących w siłę wyższą lub uniwersalnego ducha, czyli ok. 42-47% uczonych amerykańskich jest albo wprost religijna, albo nie są ateistami. Blisko połowa. Z perspektywy wierzącego mogłoby być lepiej, ale czy jest źle?

A jak jest w Polsce? Posłuchajmy jeszcze prof. Drozdowicza:

Badania takie zostały przeprowadzone w latach 1995–1996 przez Marię Libiszowską-Żółtkowska, a ich wyniki zostały przedstawione w książce pt. Wiara uczonych (wyd. Nomos). Na jej ankietę skierowaną do 960 polskich profesorów odpowiedziało 447 respondentów – 77,6% zdeklarowało w niej swoje wyznanie rzymskokatolickie, 9,8% nie wskazało żadnego wyznania, 9,2% określiło siebie jako ateista, a 2,5% jako agnostyk. W przełożeniu na dziedziny i dyscypliny naukowe największą liczbę głęboko wierzących i wierzących (bo ok. 85%) stanowili przedstawiciele nauk rolniczych, a najmniejsza (bo ok. 50%) ekonomicznych. Wiarę w istnienie Boga zadeklarowało 84,1% respondentów, w tym w boskość Jezusa 99,1%, w zmartwychwstanie Jezusa 97,1%, w Trójcę Świętą 98,2%, w obecność Chrystusa w Eucharystii 97,3%, w niebo 92,9%, w dziewictwo Matki Boskiej 90,3% , w piekło 82,3%, w nieomylność papieża w sprawach wiary 73,5%, w uzdrowieńczą moc świętych miejsc 69,0%, w możliwość cudownych uzdrowień przez uzdrowicieli 18,6%, natomiast w możliwość nawiązania kontaktów ze zmarłymi 16,8% (Libiszowka-Żółtkowska, 2000, s. 126).

Przyznam, że jako ateista czułbym się zasmucony i spoliczkowany. Nie wątpię jednak, że u wielu niewierzących od razu po przeczytaniu ostatniego zdania zaczął się proces racjonalizacji mechanizmu wiary u uczonych-wierzących i przypisaniu im całej masy najmniej szlachetnych motywów za tym stojących. Cóż, trudno pozbyć się nagle długo pielęgnowanych odruchów i misternie generowanych tez na potrzeby dobrego samopoczucia. Dane jednak są, jakie są, i wierzący nie mają, w świetle przytoczonych w tym poście informacji, liczb i statystyk, żadnego powodu do kompleksów czy niedobrego samopoczucia (w przeciwieństwie do niewierzących).

Sądzę, że, pomimo wybiórczości dokonanej w tym poście, przykładów jest wystarczająca ilość, aby udzielić jednoznacznie negatywnej i uzasadnionej odpowiedzi na tytułowe pytanie, wykazując też w trudny do podważenia sposób, że teza o równaniu wierzący=głąb, jest absurdalna, nieuzasadnialna, wybitnie niemerytoryczna i ma swoje korzenie w uprzedzeniach oraz zawstydzającym podtrzymywaniu stereotypów (z których powinno się wyrastać mając najpóźniej 16 lat i przeciętne zorientowanie w świecie, dlatego nic nie usprawiedliwia ich obecności i takiego skondensowania w umysłach dorosłych ateistów). Nie trzeba chyba dodawać, że teza ta jest też dla ludzi wierzących najzwyczajniej krzywdząca, ale z pomiataniem teistami niewierzący nie mają większych problemów (o czym się można przekonać sprawdzając choćby pobieżnie ateistyczne czy religijne fora i blogi internetowe), więc ten argument wydaje się nie być przodujący w "dialogu" wierzących z ateistami i szczególnie przemawiający do tych ostatnich, mimo iż z moralnego punktu widzenia jest on pierwszy i elementarny.

Tak więc jednak, jak wszystko na to wskazuje, nie tak wierzący intelektualnie ograniczony, osobowościowo niedojrzały i psychicznie zagubiony (dlatego jak owca potrzebujący prowadzenia przez pasterzy), jakim go ludzie niedoinformowani i złej woli malują.
________________

Przypisy:

(1). http://lutownica.dominikanie.pl/bog-czyli-wielkie-zlo/

(2). Wiara i niewiara w Boga amerykańskich uczonych, Zbigniew Drozdowicz, w: Przegląd Religioznawczy 2 (272)/2019.

* * *

P.S. Kilka nazwisk dopisałem później, nie szukając już celowo uczonych-wierzących, tylko przypominając sobie mimochodem nazwiska autorów, których książki posiadam (jest ich znacznie więcej, ale myślę, że zagadnienie zostało wystarczająco zilustrowane, aby nie trzeba było pomnażać nazwisk na liście).

P.S. 2: W bieżącym roku (2019, notka dodana już po napisaniu posta) nauczycielskiego "Nobla" otrzymał franciszkanin, Peter Tabichi.

P.S. 3 (dopisek z 07.2020): W roku 2019 pokojową nagrodę Nobla otrzymał Abiy Ahmed Ali, premier Etiopii, chrześcijanin-zielonoświątkowiec. To, że pokojowego Nobla otrzymuje wierzący stało się już tradycją (włącznie z Bobem Dylanem, który jest nie tylko teistą, ale i "duchowo przebudzonym").